Rối loạn thức - ngủ không theo 24 giờ (Non-24-Hour Sleep-Wake Disorder)
Rối loạn thức - ngủ không theo 24 giờ là gì?
Nhờ một đồng hồ bên trong cơ thể, mà hầu hết mọi người đều buồn ngủ và thức dậy vào khoảng thời gian giống nhau mỗi ngày. Nhưng nếu bạn mắc chứng rối loạn thức - ngủ không theo 24 giờ (Non-24-Hour Sleep-Wake Disorder, tên viết tắt là Non-24), bạn có thể thấy mình dần dần đi ngủ sau mỗi đêm và thức dậy muộn hơn mỗi ngày.
Cuối cùng, lịch trình giấc ngủ của bạn đi suốt cả ngày. Ví dụ, bạn có thể ngủ vào lúc 11 giờ đêm hôm trước nhưng sau đó không thể ngủ cho đến 1 giờ sáng ngày hôm sau. Sự chậm trễ trở nên tồi tệ hơn cho đến khi bạn đi ngủ lúc 2 giờ sáng, 4 giờ sáng và sau đó mỗi đêm.
Rối loạn thức - ngủ không theo 24 giờ là một rối loạn nhịp sinh học và xảy ra do đồng hồ bên trong của chúng ta không được đồng bộ với các chu kỳ sáng và tối của ngày và đêm. Hầu hết các cá nhân mắc chứng rối loạn này hoàn toàn là người mù. Đó là do đồng hồ bên trong nhận được tín hiệu từ việc nhìn thấy ánh sáng. Nhưng đôi khi những người có tầm nhìn bình thường cũng có được nó.
Hiện tại rối loạn này không có cách chữa trị, nhưng các phương pháp điều trị, bao gồm hormone, thuốc và liệu pháp ánh sáng, có thể giúp người bệnh đến gần hơn với một kiểu ngủ bình thường.
Do đó hãy hỏi bác sĩ để giúp bạn liên lạc với những người khác cũng có rối loạn thức - ngủ không theo 24 giờ. Từ đó bạn có thể nhận được sự hỗ trợ về mặt cảm xúc từ những người đang trải qua những điều tương tự như bạn.
Ngoài ra bạn cũng có thể nhận lời khuyên trong các nhóm hỗ trợ về cách giáo dục bạn bè, giáo viên hoặc sếp về tình trạng của bạn và cách nó ảnh hưởng đến lịch trình của bạn. Hoặc bạn có thể cần phải phá vỡ một số lời đồn về nó. Ví dụ, một số người có thể nghĩ rằng tất cả những gì bạn cần làm là "cố gắng hơn" để ngủ đúng giờ. Vì vậy hãy giải thích với họ rằng bạn đã mắc một chứng rối loạn rất thực và đang nhận trợ giúp y tế để cố gắng kiểm soát nó.
Nguyên nhân
Hiện tại bạn mắc phải rối loạn thức - ngủ không theo 24 giờ vì có vấn đề với đồng hồ bên trong cơ thể, đây là một điều khiển khả năng ngủ vào ban đêm và tỉnh táo vào ban ngày.
"Đồng hồ" này thực sự là một nhóm gồm hàng ngàn tế bào thần kinh trong não gửi tín hiệu đến cơ thể bạn rằng đã đến lúc thức dậy hoặc đi ngủ.
Trong đó ánh sáng đóng một vai trò quan trọng trong quá trình này. Vì thế đồng hồ cơ thể của bạn sẽ không hoạt động gây ảnh hưởng cho đến khi ánh sáng di chuyển từ mắt đến não của bạn.
Nếu bạn hoàn toàn bị mù, ánh sáng không đến được não của bạn, thì đồng hồ bên trong cơ thể của bạn có thể không hoạt động đúng. Hiện nay khoảng một nửa số trường hợp mù hoàn toàn đều bị rối loạn thức - ngủ không theo 24 giờ.
Nếu bạn không bị mù và bạn mắc phải tình trạng này, thì đó có thể là do những vấn đề trong cách não bạn nhận được ánh sáng từ mắt. Mặc dù bạn không gặp rắc rối về thị lực, nhưng đồng hồ cơ thể của bạn sẽ không nhận được tín hiệu khởi động mà nó cần để thông báo cho cơ thể rằng đã đến lúc thức dậy hoặc đi ngủ.
Bên cạnh đó nếu cơ thể bạn không tạo đủ melatonin, bạn cũng có thể mắc phải chúng. Sau đây là một số nguyên nhân khác bao gồm:
- Rối loạn não phát triển, bao gồm rối loạn tự kỷ.
- Tổn thương não do chấn thương đầu hoặc khối u.
Triệu chứng
Khi bạn có rối loạn thức - ngủ không theo 24 giờ, bạn cảm thấy buồn ngủ vào ban ngày và khó ngủ vào ban đêm.
Vì lịch trình giấc ngủ của bạn di chuyển suốt ngày đêm, nên bạn có thể cảm thấy bình thường trong nhiều ngày và nhiều tuần. Nhưng khi mô hình giờ đi ngủ của bạn thay đổi, bạn sẽ quay trở lại và gặp vấn đề trong giấc ngủ vào ban đêm.
Chẩn đoán
Hiện nay rối loạn thức - ngủ không theo 24 giờ thường bị nhầm lẫn với thiếu ngủ hoặc các vấn đề tâm thần. Do đó bác sĩ sẽ hỏi về lịch sử y tế của bạn. Ngoài ra anh ấy có thể đề nghị bạn thực hiện một cuốn nhật ký giấc ngủ trong vài tuần, hoặc thậm chí vài tháng, để giúp theo dõi các kiểu ngủ của bạn. Hoặc bạn cũng có thể đeo cảm biến để theo dõi chuyển động của bạn và ghi lại các kiểu hoạt động cũng như nghỉ ngơi của bạn.
Bác sĩ có thể hỏi bạn những câu hỏi như:
- Bạn có thường ngủ vào ban ngày hay không?
- Bạn có cảm thấy được nghỉ ngơi sau khi ngủ hay không?
- Các kiểu ngủ của bạn ảnh hưởng đến cuộc sống công việc, cá nhân và xã hội như thế nào?
- Lần cuối bạn ngủ ngon là khi nào?
- Khi bạn ngủ hoặc bạn thức dậy, bạn có cảm thấy thoải mái hay không?
- Giấc ngủ mong muốn của bạn mạnh mẽ như thế nào trong ngày, và nó thay đổi như thế nào từ ngày này sang ngày khác?
- Bạn gặp khó khăn trong việc tập trung như thế nào?
- Bạn làm gì để tỉnh táo vào ban ngày?
Thông thường xét nghiệm máu, nước tiểu hoặc nước bọt trong vài tuần có thể kiểm tra các dấu hiệu cho thấy đồng hồ cơ thể của bạn có xảy ra tình trạng này hay không.
Sau đó bác sĩ sẽ kết hợp nhật ký giấc ngủ và kết quả xét nghiệm để chẩn đoán rối loạn này.
Câu hỏi cho bác sĩ của bạn
- Tôi có bị rối loạn thức - ngủ không theo 24 giờ hoặc một loại nào khác hay không?
- Tôi cần những xét nghiệm gì?
- Làm thế nào để tôi thực hiện một cuốn nhật ký giấc ngủ?
- Điều gì gây ra rối loạn thức - ngủ không theo 24 giờ của tôi?
- Các phương pháp điều trị là gì? Bạn đề xuất loại hình điều trị nào?
- Những thay đổi lối sống có thể giúp tôi quản lý rối loạn hay không?
- Tôi có thể yêu cầu chỗ nghỉ ngơi tại nơi làm việc hoặc trường học hay không?
Điều trị
Cho đến nay mục tiêu điều trị tình trạng này là làm cho đồng hồ bên trong cơ thể của bạn trở lại đồng bộ với phần còn lại của chu kỳ ngày đêm 24 giờ. Sau đây bạn có một vài lựa chọn, bao gồm:
Quang trị liệu.
Bạn được tiếp xúc với ánh sáng rực rỡ từ một hộp đèn vào sáng sớm. Cho đến cuối ngày, bạn sẽ đeo kính bảo hộ đặc biệt để tránh ánh sáng.
Thông thường các bác sĩ sẽ thử liệu pháp ánh sáng chỉ sau khi giờ ngủ của bạn trở lại bình thường, và nó chỉ hoạt động ở những người có thị lực. Bởi vì loại điều trị này giúp mắt bạn gửi tín hiệu đúng đến não về ánh sáng và bóng tối.
Melatonin.
Đây là một hormone kiểm soát chu kỳ ngủ-thức. Bằng cách dùng liều vào đúng thời điểm, bạn có thể thay đổi đồng hồ cơ thể sớm hơn hoặc muộn hơn. Nhưng nếu bạn có vấn đề về thị lực, bạn có thể cần phải thực hiện các phương pháp điều trị khác cùng với nó, nhưng hiện tại loại trị liệu này mang lại nhiều hiệu quả đối với những người bị mù hoàn toàn.
Thuốc men.
Bác sĩ của bạn có thể đề nghị một loại thuốc theo toa nhắm vào các phần của não kiểm soát thời gian của chu kỳ ngủ-thức.
Chăm sóc bản thân
Hiện nay điều trị chỉ là một phần của những gì bạn có thể làm để kiểm soát tình trạng của mình. Do đó hãy tìm kiếm những cách sáng tạo để điều chỉnh theo mô hình giấc ngủ của bạn. Ví dụ: Hãy suy nghĩ về những gì quan trọng với bạn và làm thế nào bạn có thể tạo ra những thay đổi tích cực trong cuộc sống của bạn.
Chẳng hạn, bạn có thể cần hỏi sếp về giờ làm việc linh hoạt. Nếu bạn là sinh viên, hãy cân nhắc tham gia các lớp học trực tuyến hoặc xem các bài giảng trên video. Và hỏi trường của bạn về việc có được một lịch thi linh hoạt hoặc tham gia một khóa học nhẹ hơn.
Hãy nhớ rằng rối loạn thức - ngủ không theo 24 giờ được coi là khuyết tật. Do đó trường học và nhà tuyển dụng phải sắp xếp chỗ nghỉ ngơi hợp lý cho bạn, chẳng hạn như lịch trình bán thời gian hoặc thay đổi một số điều gì đó phù hợp cho bạn.
Mong đợi điều gì
Điều quan trọng là phải giữ một lịch trình thường xuyên của liệu pháp quang, melatonin hoặc thuốc để giúp cho đồng hồ cơ thể của bạn phù hợp với chu kỳ ngày và đêm 24 giờ.
Tuy nhiên thành công của việc điều trị sẽ khác nhau ở mỗi người. Và một khảo sát cho thấy rằng sự kết hợp của các liệu pháp mang lại cải thiện "vừa phải" hoặc "được đánh dấu" ở 31% số người.
Nếu bạn vẫn có một số triệu chứng sau khi điều trị, hãy nhờ bác sĩ và các thành viên gia đình giúp đỡ về việc quản lý lối sống của bạn để phù hợp với chu kỳ đánh thức giấc ngủ thay đổi của bạn. Bạn có thể cần lời khuyên từ một chuyên gia sức khỏe tâm thần để giúp bạn vượt qua những thách thức của lịch trình thay đổi.
Nhận hỗ trợ
Hiện tại để nhận được sự ủng hộ về mặt cảm xúc, bạn cần tiếp cận với gia đình và bạn bè. Hoặc bạn cũng có thể nhận thêm thông tin về rối loạn thức - ngủ không theo 24 giờ, cùng với các mẹo để quản lý tình trạng này từ các trang web y tế có uy tính.