10 Lời khuyên dinh dưỡng hợp lý

“Mười lời khuyên dinh dưỡng hợp lý” của Bộ Y tế phổ biến rộng rãi cho người dân vừa giải quyết nạn thiếu dinh dưỡng, vừa giúp tránh được các vấn đề sức khỏe mới nảy sinh liên quan đến thừa dinh dưỡng và rối loạn chuyển hóa.

Ở Việt Nam, nạn đói về cơ bản đã được xóa bỏ, tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng và suy dinh dưỡng (SDD) cũng giảm đáng kể. Tuy nhiên, do chế độ ăn uống thay đổi nhanh theo thu nhập và lối sống, thời kỳ chuyển tiếp dinh dưỡng đã bắt đầu. Tăng nhanh lượng thịt, lượng chất béo trong khẩu phần và lối sống công nghiệp hóa thường đi đôi với gia tăng các bệnh thừa cân - béo phì, tiểu đường, tim mạch... Không để tình hình diễn biến một cách tự phát, Bộ Y tế đã ban hành “Mười lời khuyên dinh dưỡng hợp lý”... để phổ biến rộng rãi cho toàn dân. “Mười lời khuyên dinh dưỡng hợp lý” này cũng được đưa ra đúng dịp cả nước thực hiện “Tuần dinh dưỡng và phát triển” từ ngày 16 đến 23 -10. Đây là một trong những giải pháp làm giảm gánh nặng kép về dinh dưỡng, vừa giải quyết một cách khoa học nạn đói, thiếu dinh dưỡng, vừa chủ động ngăn chặn các vấn để sức khỏe mới nảy sinh liên quan đến thừa dinh dưỡng và rối loạn chuyển hóa. Mười lời khuyên dinh dưỡng tập trung vào những vấn đề có ảnh hưởng trực tiếp đến dinh dưỡng của con người đồng thời có những hướng dẫn cụ thể.

Trong thực tế, không có bất kỳ loại thực phẩm nào có đầy đủ chất dinh dưỡng, mỗi loại thực phẩm có một chất dinh dưỡng khác nhau. Nếu chỉ tập trung ăn một số loại thực phẩm sẽ dẫn đến thừa một số chất dinh dưỡng này nhưng lại thiếu một số chất dinh dưỡng khác. Cho nên trong bữa ăn cần phối hợp nhiều loại thực phẩm để bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng, thường xuyên thay đổi món ăn để giúp ăn ngon miệng và đảm bảo bữa ăn cân đối. Bữa ăn hằng ngày cần phối hợp nhiều loại thức ăn từ bốn nhóm thực phẩm (chất bột, đường; chất đạm; chất béo; nhiều vitamin, muối khoáng và xơ) và thay đổi món thường xuyên sẽ bảo đảm khẩu phần ăn cân đối và đủ chất dinh dưỡng cho cơ thể.

Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất, có đầy đủ chất dinh dưỡng và dễ hấp thu nhất đối với trẻ nhỏ, vì vậy cần cho trẻ bú sớm ngay sau khi sinh. Cho trẻ bú sớm giúp người mẹ nhanh tiết sữa và trẻ được bú sữa non của mẹ.

Trong mỗi loại thực phẩm giàu chất đạm có chứa một số loại acid amino khác nhau với hàm lượng khác nhau, trong bữa ăn cần ăn phối hợp cả thực phẩm có nguồn đạm động vật và nguồn đạm thực vật. Tăng cường sử dụng các sản phẩm chế biến từ đậu tương như đậu phụ, sữa đậu nành... Chất béo là nguồn cung cấp nhiều năng lượng và là dung môi của các vitamin tan trong dầu như vitamin A, D, E...

Chất béo được cung cấp từ động vật (mỡ, bơ) và thực vật (dầu thực vật). Mỗi bữa ăn nên sử dụng phối hợp cả chất béo động vật và chất béo thực vật.

Cơ thể con người rất cần chất iod, nếu thiếu iod sẽ gây nhiều rối loạn chức năng trong cơ thể làm ảnh hưởng sức khỏe. Cần hạn chế ăn mặn, chỉ nên dùng muối với lượng dưới 10g/ người/ngày (khoảng hai thìa cà phê), nếu ăn mặn nhiều sẽ có nguy cơ mắc bệnh tăng huyết áp.

Lựa chọn thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao không chứa các chất bảo quản, hóa chất bảo vệ thực vật, không mang các mầm bệnh về đường tiêu hóa.

Rau quả cần tươi và sạch, không giập, nát; thịt, cá phải tươi; thực phẩm đóng hộp, đóng gói phải có đầy đủ nhãn ghi thành phần, nơi sản xuất và thời hạn sử dụng...

Ăn ngay thức ăn vừa nấu chín, bảo quản thức ăn sau khi nâu ở nơi sạch sẽ, thoáng, che đậy kín tránh bụi, ruổi muỗi.

Ăn nhiều rau củ và quả chín hằng ngày vì trong đó có nhiều vitamin, chất khoáng cần thiết cho cơ thể, có nhiều chất xơ có tác dụng quét nhanh chất độc, cholesterol thừa ra khỏi đường tiêu hóa. Nên ăn phối hợp nhiều loại hoa quả để có đủ vitamin và chất khoáng cần thiết cho cơ thể. Calcium là một khoáng chất rất cần thiết cho cấu tạo xương và răng, nó cũng cần thiết đổi với mọi lứa tuổi, nhất là đổi với trẻ em, phụ nữ có thai, người ốm và người cao tuổi.

Nước có thể là nguồn lây nhiễm bệnh, gây ngộ độc nhanh, cho nên chỉ dùng nước sạch để rửa thực phẩm, nấu thức ăn và uống. Nước chiếm 60% trọng lượng cơ thể, hằng ngày nước được đưa vào cơ thể khoảng 2.500ml, trong đó qua nước uống khoảng 1.000 đến 1.500ml, số còn lại cung cấp qua thức ăn. Lượng nước đào thải ra ngoài cũng tương đương 2.500ml. Để cơ thể khỏe mạnh và chuyển hóa tốt, chúng ta cần uống đủ nước, nước phải sạch và đun chín. Đối với phụ nữ đang cho con bú, người lao động thể lực và trẻ em cần uống nước nhiều hơn. Cân nặng là chỉ số quan trọng để đánh giá tình trạng dinh dưỡng của mỗi người, mỗi người cần duy trì cân nặng tương ứng chiều cao. Để đạt được “cân nặng ở mức tiêu chuẩn”, chúng ta cần một chế độ ăn hợp lý với hoạt động thể lực và tập thể dục, thể thao phù hợp. Muốn cơ thể khỏe mạnh và tránh bệnh tật, cần hạn chế uống bia, uống rượu và không hút thuốc lá vì những thói quen này có thể gây ra những tác hại cho sức khỏe và tăng nguy cơ mắc bệnh về gan, suy nhược thần kinh, giảm sức đề kháng của cơ thể, xơ vữa động mạch.

Thực hiện tốt “Mười lời khuyên dinh dưỡng hợp lý” cũng có ý nghĩa lớn trong chăm sóc sức khỏe nhân dân, góp phần thực hiện Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 2001- 2010, với hai mục tiêu: vừa giảm nhanh và bền vững SDD trẻ em, vừa kiểm soát thừa cân - béo phì và các hậu quả kèm theo. Gia đình thực hiện “Mười lời khuyên dinh dưỡng hợp lý” sẽ bảo đảm đạt được một trong các tiêu chí của gia đình văn hóa sức khỏe, là gia đình không có trẻ em SDD. Khu dân cư làm tốt công tác khuyến khích, thúc đẩy gia đình thực hiện mười lời khuyên dinh dưỡng góp phần đạt tiêu chí giảm hằng năm tỷ lệ SDD trẻ em dưới năm tuổi và các tiêu chí về vệ sinh an toàn thực phẩm.