Ung thư và sức khỏe tình dục (Phần 1)
Tình dục là đặc điểm phức tạp bao gồm các khía cạnh về thể chất, tâm lý, giữa cá nhân và hành vi của một người. Chấp nhận rằng chức năng tình dục ‘bình thường’ bao hàm một phạm vi rộng là điều quan trọng. Sau cùng, tình dục được định nghĩa bởi từng bệnh nhân và người phối ngẫu tuỳ thuộc giới tính, tuổi tác, thái độ cá nhân, các giá trị tôn giáo và văn hoá.
Nhiều loại ung thư và điều trị ung thư có thể gây nên rối loạn tình dục. Các nghiên cứu cho thấy rằng gần 50% phụ nữ được điều trị ung thu thư vú và các ung thư phụ khoa sẽ bị rối loạn tình dục dài hạn. Gần 70% nam giới từng điều trị ung thư tiền liệt tuyến bị rối loạn tình dục lâu dài.
Đáp ứng tình dục của một người có thể bị ảnh hưởng bằng nhiều cách. Các nguyên nhân rối loạn tình dục thường gồm cả thể chất lẫn tâm lý. Các vấn đề tình dục thường gặp nhất ở người bị ung thư là mất ham muốn hoạt động tình dục ở cả nam và nữ, các vấn đề về đạt và duy trì cương cứng ở nam, và đau khi giao hợp ở nữ. Nam giới có thể mất khả năng phóng tinh, phóng tinh ngược vào bàng quang, hay mất khả năng đạt cực khoái. Phụ nữ có thể bị thay đổi cảm giác vùng sinh dục gây đau, mất cảm giác và tê cứng hay mất khả năng đạt cực khoái. Thường gặp nhất ở cả nam và nữ là vẫn còn khả năng đạt cực khoái nhưng chậm nhờ thuốc hay lo lắng.
Không như các phản ứng phụ về thể chất khác của điều trị ung thư, các vấn đề tình dục không thể giải quyết trong những năm đầu hay năm thứ hai của bệnh - trả lại sự sống còn và can thiệp vào việc trở lại đời sống bình thường. Những bệnh nhân hồi phục sau bệnh ung thư nên trao đổi những quan tâm về vấn đề tình dục với chuyên gia chăm sóc sức khoẻ.
Ung thư đại trực tràng
Tình dục và rối loạn chức năng bàng quang là những biến chứng thường gặp của ung thư trực tràng. Nguyên nhân chủ yếu của các vấn đề về cương cứng, phóng tinh và cực khoái là tổn thương các thần kinh vùng chậu. Các thần kinh có thể bị tổn hại khi mất mạch máu nuôi dưỡng hay bị cắt dây thần kinh.
Ung thư tiền liệt tuyến
Các kỹ thật bảo tồn dây thần kinh mới trong cắt tiền liệt tuyến hoàn toàn đang được tranh cãi nhiều, là phương pháp thành công hơn trong bảo tồn chức năng cương cứng so với xạ trị trong ung thư tuyến tiền liệt, về lâu dài là cần phải so sánh hiệu quả của phẫu thuật với hiệu quả của xạ trị. Chức năng cương cứng thường phục hồi trong vòng một năm sau khi căt toàn bộ tiền liệt tuyến, cắt toàn bộ tiền liệt tuyến làm tổn thương dây thần kinh sẽ giúp mạch máu mở rộng hơn cho phép máu đến dương yật nhiều hơn. Ngay cả các mô thiếu ô- xy, tế bào chết, và mô sẹo hình thành sẽ ảnh hưởng đến chức năng cương cứng. Xạ trị dễ làm tổn thương các động mạch mang máu đến dương vật.
Các ung thư vùng chậu khác
Nam giới bị mổ cắt bàng quang, đại tràng và trực tràng, có thể cải thiện việc phục hồi chức năng cương cứng nếu sử dụng kỹ thuật bảo tồn thần kinh. Tác dụng phụ của xạ trị các khối u vùng chậu tương tự như sau điều trị ung thư tuyến tiền liệt.
Phụ nữ bị mổ cắt tử cung, buồng trứng, bàng quang hay các tạng trong bụng hay chậu có thể bị đau và mất chức năng tình dục tuỳ thuộc vào lượng cơ quan bị cắt bỏ. Nhờ tư vấn và các biện pháp điều trị khác, các bệnh nhân này có thể nhận lại cảm giác vùng âm đạo và sinh dục, có thể giao hợp không đau và đạt được cực khoái.
Các yếu tố liên quan đến xạ trị
Cũng như hoá trị, xạ trị cũng gây ra những phản ứng phụ như mệt, nôn và buồn nôn, tiêu chảy hay các triệu chứng khác làm giảm cảm giác tình dục. Ở phụ nữ, xạ trị vùng chậu có thể gây nên những thay đổi trong lòng âm đạo. Những thay đổi này cuối cùng làm hẹp âm đạo và tạo mô sẹo gây đau khi giao hợp, vô sinh và các vấn đề tinh dục khác. Phụ nữ nên trao đổi những mối bận tâm về các phản ứng phụ này với bác sĩ và hỏi về việc sử dụng cơ giãn âm đạo.
Đối với nam giới, xạ trị có thể gây nên các vấn đề về đạt và duy trì cương cứng. Nguyên nhân chính xác của các vấn đề tình dục sau xạ trị chưa được biết. Có thể nguyên nhân là do tổn thương thần kinh, phong bế mạch máu nuôi dương vật, hay giảm lượng testosterone.
Các thay đổi tình dục xuất hiện rất chậm từ sáu tháng đến một năm sau xạ trị. Nam giới bị các vấn đề liên quan đến rối loạn chức năng cương cứng trước khi mắc bệnh ung thư có thể có nguy cơ bị các vấn đề tình dục cao hơn sau chẩn đoán và điều trị ung thư. Các nguy cơ khác có thể góp phần tạo thành nguy cơ tạo vấn đề tình dục ở nam như hút thuốc, tiền sử bệnh tim, cao huyết áp và đái tháo đường.