Cây cỏ xước

Nhiều người vì muốn có sức khỏe mà mải miết tìm đến sâm, nhung, quy… Đủ các loại thảo dược quý hiếm mà quên đi mất một cây thuốc nam dễ tìm, dễ dùng lại rẻ mà trị được rất nhiều chứng bệnh “cứng đầu”.

Cây cỏ xước có tên khoa học là Achyranthes aspera L., Họ Rau dền - Amaranthaceae hay cây cỏ xước còn được biết đến với tên Ngưu tất nam.

Mô tả

Ở vùng nông thôn, cây cỏ xước không hề xa lạ. Đây là loại cây mọc hoang, thân thảo, sống lâu năm, tuổi thọ có khi lên tới 2 - 7 năm.

Thân cây:

Cây có thể cao tới gần 1m, có lông mềm bao phủ quanh thân.

Lá cây:

Lá cỏ xước hình trứng, mọc đối, mép lượn sóng.

Hoa:

Hoa cỏ xước mọc thành chùm bông ở ngọn cây, chiều dài cả chùm bông khoảng 20 - 30cm.

Quả:

Quả dạng quả nang bao gồm 1 túi, có thành mỏng, có lá bắc nhọn giống gai, dễ bám vào vật khác như quần áo. Hạt hình trứng nhỏ và dài.

Rễ:

Rễ của cây khá nhỏ, bé dần từ cổ rễ đến chóp rễ, đường kính chừng 2-5mm, dài 20cm.

Phân bố:

Cỏ xước là loại cây nhiệt đới, thường mọc hoang ở các bãi cỏ, ven đường, bờ bụi. Nếu muốn dùng làm thuốc cũng có thể chủ động trồng bằng hạt.

Để dùng làm thuốc, người ta nhổ toàn cây (liền cả rễ), rửa sạch, thái ngắn, dùng tươi hoặc phơi khô dùng dần.

Thành phần hoá học:

Cỏ xước chứa 81,9% nước 3,7% protid, 9,2% glucid, 2,9% xơ; 2,3% tro, 2,6% caroten, 2,0% vitamin C. Trong rễ có acid oleanolic (sapogenin). Hạt chứa hentriacontane và saponin 2%, acid oleanolic, saponin oligosaccharide, acid oleanolic 1,1%.

Công dụng

Theo Đông y: Cỏ xước có vị chua, đắng, tính bình (có tài liệu nói tính mát), tác dụng thanh nhiệt, tiêu viêm, lợi tiểu, làm lưu thông huyết, còn có khả năng chống viêm tốt ở giai đoạn mạn và cấp tính, tác dụng bổ gan thận, mạnh gân cốt, được sử dụng để chữa viêm khớp, phụ nữ sau sinh máu hôi không sạch làm giảm cholesterol trong máu, chữa tăng huyết áp, xơ vữa động mạch.

Dưới đây là một số tác dụng chữa bệnh của cây cỏ xước.

Tác dụng chữa bệnh về gan, thận

Chữa viêm gan, viêm thận (kể cả viêm bang quang, đái vàng thẫm, đái đỏ, đái ra sỏi):

Nguyên liệu cần có cỏ xước 15g, cỏ tháp bút 15g, mộc thông 15g, mã đề (hay hạt lá bông) 15g, sinh địa 15g, rễ cỏ tranh 15g, đem tất cả các nguyên liệu sắc lấy nước uống với bột hoạt thạch 15g, chia thuốc ra uống làm ba lần trong ngày.

Chữa trị viêm cầu thận (phù thũng, đái đỏ, đái són, viêm gan virus, đái vàng thẫm, da vàng, viêm bang quang, đái ra máu):

Rễ cỏ xước 30g, rễ cỏ tranh 15g, mã đề 15g, mộc thông 15g, huyết dụ 15g, lá móng tay 15g, huyền sâm 15g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần.

Chữa trị mỡ máu cao (kể cả xơ vữa động mạch, huyết áp cao, nhức đầu chóng mặt, ù tai, mờ mắt):

Cỏ xước 16g, hạt muồng sao vàng 12g, xuyên khung 12g, hy thiêm 12g, nấm mèo 10g, đương quy 16g, cỏ mực 20g, sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần, khi uống vớt bã nấm mèo ra ăn, nhai kỹ nhiều uống với nước thuốc. Cần uống liên tục 20 - 30 ngày.

Chữa bệnh về xương khớp

Chữa thấp khớp đang sưng:

Rễ cỏ xước 16g, nhọ nồi 16g, hy thiêm thảo 16g, phục linh 20g, ngải cứu 12g, thương nhĩ tử 12g, sao vàng sắc lấy ba lần nước thuốc, sau đó trộn chung cô sắc đặc chia 3 lần uống. Ngày uống 1 thang trong 7 - 10 ngày liền. Hoặc có thể áp dụng cỏ xước 40g, hy thiêm 30g, thổ phục linh 20g, cỏ mực 20g, ngải cứu 12g, quả ké đầu ngựa 12g, sắc lấy nước thuốc đặc uống trong ngày.

Viêm đa khớp dạng thấp:

Rễ cỏ xước tẩm rượu sao 20g, độc hoạt 12g, tang ký sinh 16g, dây đau xương 16g, tục đoạn 12g, đương quy 12g, thục địa 12g, bạch thược 12g, đảng sâm 12g, tần giao 12g, quế chi 8g, xuyên khung 8g, cam thảo 6g, tế tân 6g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần, sử dụng bài thuốc trong 10 ngày.

Cây cỏ xước trị mụn và làm đẹp da

Ngoài những tác dụng trên thì cây cỏ xước còn có một công dụng khác được rất nhiều chị em ưa thích là trị mụn. Cây cỏ xước trị mụn phù hợp với tất cả các làn da, không gây mẩn ngứa khó chịu, không gây ra tác dụng phụ.

Cách làm:

Cỏ xước rửa sạch giã nhỏ, đắp lên mặt khoảng 20 - 30 phút. Ngày thực hiện từ 1 - 2 lần, tốt nhất là trước khi đi ngủ. Thực hiện việc rửa mặt với cây cỏ xước thường xuyên sẽ giúp da mặt của bạn sáng và sạch mụn hơn. Bởi trong cỏ xước có chất chống oxy hóa rất tốt cho cơ thể.

Tác dụng chữa bệnh khác

Chữa bệnh gout:

Lá lốt 15g, rễ bưởi bung 15g, rễ cây vòi voi 15g, rễ cỏ xước 15g tất cả thái mỏng sao vàng, rồi sắc lấy nước đặc chia ba lần uống trong ngày. Mỗi ngày dùng 1 thang, trong 7 - 10 ngày liền.

Chữa kinh nguyệt không đều, huyết hư:

Rễ cỏ xước 20g, cỏ cú (tứ chế) 16g, ích mẫu 16g, nghệ xanh 16g, rễ gai (gai lá làm bánh) 30g, sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần, uống đều liên tục trong 10 ngày. Không dùng cho người có thai.

Chữa suy thận, phù thũng, nặng chân, vàng da:

Rễ cỏ xước sao 30g, mã đề cả cây 30g, cúc bách nhật cả cây 30g, cỏ mực 30g, sắc ngày uống 1 thang, chia 2 - 3 lần, uống liền trong 7 - 10 ngày.

Chữa chứng sổ mũi, sốt:

Cỏ xước 30g, đơn buốt 30g, sắc uống ngày 1 thang, chia 2 - 3 lần để uống.

Chữa quai bị:

Lấy cỏ xước giã nhỏ chế thành nước súc miệng và uống trong, còn bên ngoài lấy lượng vừa đủ giã đắp vào nơi quai bị sưng đau.

Chống co giật (kể cả bại liệt, phong thấp teo cơ, xơ vữa mạch máu):

Lấy rễ cỏ xước khoảng 40 - 60g sắc lấy nước thuốc uống nhiều lần trong ngày.

Chữa các chứng bốc hỏa (nhức đầu, chóng mặt, đau mắt, ù tai, tăng huyết áp, rối loạn tiền đình, khó ngủ, đau nhức dây thần kinh, rút gân, co giật, táo bón):

Rễ cỏ xước 30g, hạt muồng sao 20g, sắc uống mỗi ngày 1 thang chia 3 lần, thuốc có công hiệu giúp người bệnh an thần. Cây cỏ xước có nhiều tác dụng trong quá trình điều trị các bệnh.

Ở Ấn Ðộ người ta dùng toàn cây trị bệnh phù, bệnh trĩ, nhọt, phát ban da, đau bụng và rắn cắn. Rễ được dùng sắc để thu liễm. Hạt được dùng trong chứng sợ nước.

Cách dùng cây cỏ xước ngâm rượu

Cây cỏ xước có rất nhiều cách sử dụng, với mỗi một căn bệnh ở tình trạng mức độ khác nhau thì việc sử dụng cũng khác nhau, theo từng một bài thuốc cụ thể dưới sự hướng dẫn của các bác sĩ, lương y.

Bài thuốc cây cỏ xước ngâm rượu có tác dụng rất tốt cho sức khỏe. Không chỉ với những người mắc bệnh mới nên sử dụng bài thuốc này mà với ngay cả những người bình thường thì 1,2 chén rượu ngâm cỏ xước cũng là một liều thuốc quý giúp tăng cường và bồi bổ sức khỏe.

Cách làm: Cỏ xước cả cây rửa sạch ngâm cùng rượu nấu từ 1 - 2 tháng là có thể đem ra sử dụng. Ngày uống từ 1 - 2 ly nhỏ trước khi ăn.