Xơ vữa động mạch gây ra phân nửa tất cả các trường hợp bị đột quỵ như thế nào?

Đột quỵ là một trong những viễn cảnh đáng sợ nhất của lão hóa. Đột quỵ có thể xảy ra đột ngột, đánh cắp sức mạnh ở một bên tay hoặc khả năng nói. Thậm chí đột quỵ có thể gây tử vong hoặc để lại biến chứng tàn tật vĩnh viễn.

Khoảng một nửa các cơn đột quỵ là do xơ vữa động mạch gây ra - đây cũng là một quá trình thu hẹp và xơ cứng các động mạch gây ra các cơn đau tim. Thực tế xơ vữa động mạch thường tiến triển âm thầm, không có triệu chứng, gây nguy hiểm cho não.

Do đó việc hạn chế các yếu tố nguy cơ gây xơ vữa động mạch có thể  giúp giảm bớt tỷ lệ bị đột quỵ. Ví dụ: Thực hiện một vài thay đổi lối sống có thể bảo vệ bộ não khỏi nguyên nhân phổ biến này cũng như tránh được nguy cơ đột quỵ.

Sự thật về xơ vữa động mạch và đột quỵ

• Khoảng 230.000 trường hợp đột quỵ xảy ra mỗi năm ở Việt Nam.
• Một trong mười người sẽ bị một cơn đột quỵ trong đời.
• Một phần tư trường hợp bị đột quỵ bị tử vong.
• Đột quỵ là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ ba trên thế giới, sau bệnh tim và ung thư.

Mặc dù hầu hết các cơn đột quỵ đều có thể sống sót, nhưng đa phần bệnh nhân không bao giờ hồi phục hoàn toàn sau cơn đột quỵ. Khoảng một phần tư những người sống sót bị tàn tật vĩnh viễn.

Có hai loại đột quỵ chính:

- Đột quỵ thiếu máu cục bộ (nhồi máu não):

Một động mạch bên trong hoặc dẫn đến não bị tắc nghẽn hoàn toàn. Thông thường chúng được gây ra bởi một cục máu đông hình thành trong một động mạch bị tắc. Hoặc cũng có thể là do cục máu đông di chuyển đến não từ tim.

Hầu hết các cơn đột quỵ (khoảng 87%) là do nhồi máu não (đột quỵ thiếu máu cục bộ) và hầu hết các trường hợp này đều do xơ vữa động mạch gây ra.

- Đột quỵ xuất huyết (xuất huyết não):

Dạng đột quỵ này xảy ra là do chảy máu vào não. Trong đó huyết áp cao làm cho một động mạch nhỏ vỡ ra là tác nhân thường gặp nhất. Ngoài ra các mạch máu bất thường (như phình động mạch và dị dạng động mạch) đặc biệt có khả năng cao bị vỡ. Và chảy máu làm gián đoạn lưu lượng máu khỏe mạnh đến mô não.

Đột quỵ xuất huyết ít phổ biến hơn, chiếm khoảng 13% tổng số trường hợp bị đột quỵ.

Bất kể đột quỵ là do xơ vữa động mạch hoặc xuất huyết não, thì các triệu chứng đều giống nhau:

• Bất ngờ yếu ở một bên (ở mặt, cánh tay hoặc chân).
• Nói chậm hoặc không có khả năng ghi nhớ.
• Tầm nhìn mờ đột ngột hoặc nhìn đôi.

Trong vài giờ sau khi đột quỵ, mô não chết vì thiếu oxy và chất dinh dưỡng, để lại tổn thương vĩnh viễn.

Nếu các triệu chứng giống như một cơn đột quỵ tấn công, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức. Bởi vì việc chăm sóc y tế kịp thời mới có thể giúp ngăn ngừa tổn hại vĩnh viễn do đột quỵ gây ra.

Với những bằng chứng nghiêm túc này, việc tìm hiểu quá trình xơ vữa động mạch gây ra đột quỵ là rất đáng giá.

Xơ vữa động mạch xảy ra như thế nào?

Xơ vữa động mạch xảy ra trong các động mạch của não giống như cách nó hoạt động ở những khu vực khác trong cơ thể:

• Lớp bên trong của các động mạch (lớp nội mạc) bị tổn thương do cholesterol cao, hút thuốc hoặc huyết áp cao.
• Nội mạc bị tổn hại cho phép cholesterol LDL ("xấu") thâm nhập vào thành động mạch, nơi nó được tích tụ.
• Cơ thể sẽ gửi một "đội dọn dẹp" các tế bào bạch cầu và những tế bào khác đến động mạch, để tiêu hóa LDL.
• Trong nhiều năm, sự tích tụ cholesterol liên tục và phản ứng với nó, tạo ra một vết sưng trên thành động mạch gọi là mảng bám.

Phổ biến nhất, là các mảng bám thường phát triển chậm, không bao giờ gây ra vấn đề và chưa được phát hiện. Các động mạch trong não điều chỉnh để thu hẹp xảy ra từ từ, và không có triệu chứng xảy ra.

Tuy nhiên, vì những lý do không rõ ràng, nên các mảng bám cũng có thể bị viêm và không ổn định. Vì vậy nếu có một mảng bám vỡ ra, chúng sẽ tiếp xúc với máu chảy qua. Kết quả là, một cục máu đông hình thành, có thể nhanh chóng ngăn chặn động mạch. Từ đó các mô não ở hạ lưu bị thiếu máu cũng như chất dinh dưỡng, và chết trong vòng vài giờ.

Các yếu tố nguy cơ gây xơ vữa động mạch và đột quỵ

Hiện nay xơ vữa động mạch là một nguyên nhân gây đột quỵ, đau tim hoặc các bệnh lý khác, và chúng cũng có các yếu tố nguy cơ tương tự. Sau đây là cách nhận biết chúng:

• Huyết áp cao (yếu tố nguy cơ quan trọng nhất của đột quỵ).
• Hút thuốc lá.
• Bệnh tiểu đường.
• Nồng độ cholesterol bất thường.
• Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa hoặc chất béo chuyển hóa, ít trái cây và rau quả.
• Không hoạt động thể chất.
• Béo phì.

Cách tốt nhất để ngăn ngừa đột quỵ là kiểm soát các yếu tố nguy cơ này. Nếu bạn đã bị đột quỵ hoặc một dạng xơ vữa động mạch khác, việc giảm các yếu tố nguy cơ thậm chí còn quan trọng hơn.

Xơ vữa động mạch, đột quỵ và "cục máu đông"

Hầu hết các cơn đột quỵ là do cục máu đông xuất hiện đột ngột, mà chính nó cũng gây ra bởi chứng xơ vữa động mạch. Do đó nếu được sử dụng "thuốc chống đông máu" nhanh chóng, thực sự có thể đảo ngược một số cơn đột quỵ.

Thuốc chống đông máu (được gọi là chất hoạt hóa plasminogen mô - Tissue plasminogen activator - tPA) hiệu quả nhất khi được cung cấp trong vòng ba giờ kể từ khi các triệu chứng đột quỵ đầu tiên xảy ra. Nhưng thuốc cũng có thể được dùng sau khi cơn đột quỵ xảy ra khoảng 6 tiếng nếu được tiêm trực tiếp vào khu vực bị ngăn chặn. Thông thường thủ tục này được thực hiện chủ yếu tại bệnh viện. Thật không may, hầu hết mọi trường hợp không thể đến bệnh viện đủ nhanh sau khi gặp các triệu chứng và tPA bị lạm dụng.

Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng đột quỵ nào, đừng ngần ngại: Hãy gọi 115 ngay lập tức. Đây là cơ hội tốt nhất giúp bạn có một kết quả khả quan từ đột quỵ.

Mặt khác việc bắt đầu giảm các yếu tố nguy cơ đối với đột quỵ ngay hôm nay, sẽ giúp bạn tự bảo vệ mình khỏi mọi biến chứng của xơ vữa động mạch.