Trị bệnh đau dạ dày tổng hợp bằng phương pháp Đông y

1. Loại gan ức khí trệ

Biểu hiện lâm sàng: Đi táo bón, muốn đi đại tiện mà không được, bụng trương, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch huyền. 

Nguyên tắc chủ trị: Sơ can lý khí. 

Thành phần: Trầm hương 9g (cho vào sau), mục hương 12g (cho vào sau), quả cau 12g, ô dược 12g, chỉ thực 20g, đại hoàng 6g, uất kim 12g, hậu phác 9g, phục linh 12g. 

Chủ trị: Phương thuốc này chọn trầm hương, cau để hạ khí; mộc hương, ô dược, uất kim để lý khí khai cầm đau; hậu phác để thông khí; dùng chỉ thực dị xác để tăng cường công dụng hạ khí: đại hoàng để thông tiện đạo trệ, phục linh kiện tì, phối hợp dược liệu điều lý tỳ vị, thuận khí đạo trệ chi hiệu.

Gia giảm: Bụng đau thì cho thêm diên hồ tố 12g, thanh bì 9g, bạch thược 15g hành khí giảm đau, can ức hóa nhiệt; miệng đắng họng khô, có thể thêm hoàng cầm 12g, hỏa cúc 15g thanh can nhiệt. 

Thuốc bào chế sẵn: Sài hồ sơ gan tán, mỗi lần một gói, uống với nước, ấm, mỗi ngày dùng ba lần; hoặc tứ nghịch tản, mỗi lần dùng một gói, uống với nước ấm, mỗi ngày dùng một lần; hoặc từ ma thang khẩu phục mỗi lần dùng một cành, mỗi ngày dùng ba lần; hoặc hóa tích khấu phục dịch, mỗi ngày dùng ba lần, mỗi lần dùng một cây. 

+ Các bài thuốc dân gian 

- Sài hồ 1g, bạch thược 15g, đơn sâm 20g, chỉ xác l0g, đảng sâm 20g, bạch truật l0g, phục linh l0g, tố linh hoa l0g, sa nhân l0g(cho vào sau). Trần bì 6g, cam thảo 6g. sắc thuốc làm hai lần dùng hai lần, mỗi ngày dùng một thang. 

- Sài hồ l0g, bạch thược 15g, chỉ xác 9g, bồ công anh 15g, đại hoàng l0g(cho vào sau), xuyên phác 9g (cho vào sau), ô dược l0g, trần bì 6g, thanh bì 6g, cam thảo 6g. Sắc thuốc làm hai lần uống hai lần. Mỗi ngày dùng một thang. 

- Đại hoàng l0g (cho vào sau). Natriunfat ngậm nước l0g (pha vào), chỉ xác l0g, thanh bì 6g, uất kim l0g, chỉ thực l0g, đơn sâm 20g, thảo nhân l0g, cam thảo 6g. Sắc làm hai lần dùng làm hai lần. Mỗi ngày dùng một thang. 

+ Liệu pháp ăn uống trị bệnh 

- Cháo trần bì: Trần bì l0g, phật thủ 15g, canh mễ l00g, cho thêm một ít muối. Nấu thành cháo, cho gia giảm vào, mỗi ngày dùng một thang. 

- Trà hoa hồng: Hoa hồng 9g. Cho trà vào ấm, đổ nước sôi vào, đậy nắp, có thể dùng dần. 

- Trà sài trần hoàng mễ: Sài hồ l0g, trần bì 6g, canh mễ 50g. Rang canh mễ đến khi có màu vàng, cho các vị thuốc trên vào nồi sắc cùng với nước, sắc còn nửa bát, dùng dần. Mỗi ngày dùng một thang. 

2. Loại gan úc tỳ hư 

Biểu hiện lâm sàng: Bụng đau, tiêu chảy, thường phát sinh vào lúc nóng giận, tinh thần căng thẳng đi tiêu chảy xong bụng sẽ giảm đau, ruột kêu, ợ khí, đánh trung tiện nhiều lần, dễ nổi cáu, tiêu hóa không tốt, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch huyền. 

Nguyên tắc chủ trị: ức gan, phù tỳ. 

Thành phần: Phương thuốc trị đau bụng, đi tả, gồm có các vị thuốc; Bạch truật 15g, phật thủ 12g, phòng phong 12g, trần bì 9g, uất kim l0g, cam thảo 6g, sài hồ 12g, ninh mộc hương 9g (cho vào sau), ninh cát căn 18g. 

Công hiệu: (phương giải) phương thuốc Đông y chọn bạch truật, đảng sâm để kiện tỳ táo thấp, phối hợp với bạch truật để dưỡng huyết mềm can. Dùng bạch thược cùng với cam thảo có khả năng hoãn cấp giảm đau, trị đau bụng; trần bì, phật thủ, mộc hương lý khí kiện tỳ, và trung hóa thấp; ninh cát căn, phòng phong, tinh thanh, cầm tả; sài hồ, uất kim để tăng cường sức sơ can giải úc. 

Gia giảm: Người dễ nóng giận buồn phiền thì cho thêm long đản thảo 12g, chi tử 12g, mẫu đơn bì 12g có tác dụng thanh tiết can hóa; người đêm ngủ bất an thì cho thêm sa táo nhân 15g, dạ giao đằng 15g, đá nam châm 20g (sắc trước) có tác dụng an thần định chí. 

Thuốc bào chế sẵn: Tiêu dao tản, mỗi ngày một gói, Uống với nước ấm, mỗi ngày dùng ba lần; hoặc việt cúc viên, mỗi lần một viên, uống với nước ấm, mỗi ngày ba lần; hoặc tứ nghịch tản, mỗi lần một gói, uống với nước ấm, mỗi ngày dùng ba lần. 

+ Các bài thuốc dân gian 

- Bạch truật 15g, phòng phong l0g, đảng sâm 20g, trần bì 6g, chỉ xác 9g, đại phúc bì l0g, uất kim l0g, thanh bì 6g, xuyên huyện tử l0g, cam thảo 6g. Sắc làm hai lần, uống làm hai lần. Mỗi ngày dùng một thang. 

- Sài hồ l0g, bạch truật l0g, xuyên phác l0g (cho vào sau), chỉ xác 9g, trần bì 6g, pháp hạ l0g, phục linh 15g, ỏ dược l0g, thanh bì 6g, cam thảo 6g, sắc làm hai lần, uống làm hai lần. Mỗi ngày dùng một thang. 

- Thương truật l0g, bạch truật l0g, phòng phong 9g, trần bì 6g, chỉ xác l0g, ô dược l0g, thanh bì l0g, hạ khô thảo l0g, bồ công anh l0g, cam thảo 6g. sắc làm hai lần, uống làm hai lần. Mỗi ngày dùng một thang. 

+ Liệu pháp ăn uống trị bệnh 

- Đảng sâm sa nhân nấu với lòng lợn; Đảng sâm 20g, bạch truật l0g, sa nhân l0g, lòng lợn 800g. Trước tiên rửa sạch lòng lợn, thái thành miếng, cho cùng với các vị thuốc trên, cho thêm lượng nước sạch thích hợp, nấu đến khi lòng lợn nhừ, cho muối và gia giảm vào. Mỗi ngày dùng một thang. 

- Cửu lý hương đảng sâm nấu với thịt lợn nạc: Đảng sâm 30g, cữu lá hương 15g, trần bì l0g, sa nhân l0g, thịt lợn nạc l00g. Trước tiên rửa sạch thịt, thái thành miếng, cho vào nồi nấu cùng với các vị thuốc trên. Mỗi ngày dùng một thang. 

- Đảng sàm phật thủ trà: Đảng sâm 15g, phật thủ l0g, trần bì 9g, sa nhân 9g. Cho các vị thuốc trên vào nồi nấu thành trà uống. Mỗi ngày dùng một thang. 

3. Loại tỳ vị hư nhược 

Biểu hiện lâm sàng: Thức ăn không đảm bảo (như ăn. đồ lạnh, thô cứng, mỡ ngấy...) rất dễ phát sinh đi đại tiện nhiều lần, chất phân lỏng hoặc chưa tiêu hóa, còn kèm theo cả dịch dính màu trắng. Người bệnh cảm thấy khoang bụng khó chịu bộ phận bụng ấn đau, sắc mặt khô vàng, thần sắc mệt mỏi, bợ lưỡi trắng nhạt, mạch tỉ nhược. 

Nguyên tắc chủ trị: Kiện tỳ dưỡng vị, hóa thấp. 

Thành phần: Sâm linh bạch truật tản gia giảm, gồm có các vị thuốc: Đảng sâm 20g, hoàng kỳ 15g, bạch truật 15g, phục linh 15g, sa nhân 6g, (cho vào sau), trần bì 6g, cát cánh 9g, biển đậu 2g, liên tử nhục 15g, ý dĩ nhân 30g, hoắc hương 12g, cam thảo 6g. 

Công hiệu: Thuốc Đông y chọn đảng sâm, bạch truật, phục linh, cam thảo, hoàng kỳ, có tác dụng kiện tỳ ích khí làm chủ; phối hợp với biển đậu, ý dĩ nhân chứa cam đạm, liên tử nhục chứa cam xát trợ giúp bạch truật (cam đạm của ý dĩ nhân, cam xát của liên tử nhục trợ giúp bạch truật) có tác dụng kiện tỳ, lại còn có khả năng trừ thấp, cầm tả; cát cánh khai tuyên phổi khí, dưỡng toàn thân. 

Gia giảm: Người đau bụng, thì cho thêm ô dược 12g, bạch thược 30g, diên hồ tố 12g, có tác dụng lí khí cầm đau; người lạnh bụng và đi tả, thì cho thêm giá pháo khương (gừng gia pháo) 9g, hầm mộc hương 9g, (cho vào sau), thục phụ khối 9g, có tác dụng ôn bổ tỳ dương. 

Thuốc bào chế sẵn: Sâm linh bạch truật tản, mỗi lần dùng một gói uống với nước ấm, mỗi ngày dùng ba lần; hoặc kiện tỳ viên mỗi lần dùng 9g, uống với nước ấm, mỗi ngày dùng ba lần; hoặc trần hạ lục quân tử viên, mỗi lần dùng một viên, uống với nước ấm, mỗi ngày dùng ba lần. 

+ Các bài thuốc dân gian 

- Đảng sâm 20g, bạch truật l0g, biển đậu l0g, phục linh 15g, hoài sơn 15g, chỉ xác l0g, hoàng kỳ 30g, mạch nha 15g, thần khúc l0g, cam thảo 6g. Sắc thuốc làm hai lần uống hai lần, mỗi ngày dùng một thang. 

- Đảng sâm 20g, thương truật l0g, hoài sơn 15g, phục linh 15g, dĩ nhân 20g, hoàng kỳ 20g, biển đậu 15g, trần bì 6g, cam thảo 6g. Sắc làm hai lần, mỗi thang uống hai lần, mỗi ngày dùng một thang. 

- Hoàng kỳ 20g, bạch truật 15g, phục linh 15g, râu ngô 15g, xa tiền tử 15g, hoài sơn 15g, bổ cốt chi l0g, bạch dậu khấu l0g, cam thảo 6g. Sắc làm hai lẩn, uống làm hai lần, mỗi ngày dùng một thang.

+ Liệu pháp ăn uống trị bệnh 

- Cháo gạo nếp, gừng khô: Gừng khô l0g, gừng cao lương l0g, gạo nếp l00g, đường đỏ, lượng thích hợp. Trước tiên đem gừng khô, gừng cao lương nghiền thành bột. Cho nước sôi vào nồi cùng với gạo nếp đã vo sạch và các vị thuốc trên nấu thành cháo, mỗi ngày dùng một thang. 

- Cháo sâm kỳ hồng táo nấu với gạo nếp: Đảng sâm 30g, hoàng kỳ 30g, táo đỏ 10 trượng, lượng gạo nếp thích hợp, cho thêm một ít muối. Cho tất cả vào nồi cùng với lượng nước thích hợp để nấu cháo. Mỗi ngày dùng một thang. 

- Bạch hồ tiêu nấu với lòng lợn: Bạch hồ tiêu 15g, lòng lợn 1 bộ, trần bì 9g, gừng tươi 3 miếng. Trước tiên rửa sạch lòng lợn, lấy hồ tiêu giã vụn, cho vào lòng lợn, và cho thêm một lượng nước thích hợp, sau đó buộc chặt 2 đầu lòng lợn, đun nhỏ lửa đến khi chín nhừ, cho thêm gia giảm vào, ăn làm hai lần, mỗi ngày dùng một thang. 

4. Loại đại tràng tảo nhiệt 

Biểu hiện lâm sàng: Bụng trướng và đau, đi táo bón, cứng, ngày đi nhiều lần nhưng phân khó ra, sờ vào bụng thấy cứng. Mặt đỏ ra nhiều mồ hôi, trong lòng phiền muộn miệng khô muốn uống nước lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch hoạt sổ. 

Nguyên tắc chủ trị: Tiết nhiệt thanh tràng, hành khí thông tiện. 

Thành phần: Ma tử nhân viên gia giảm, gồm có: Đại hoàng 6 - 9g, hổ tượng 20g, hỏa ma nhân 30g, hạnh nhân 15g, bạch thượng, chỉ thực các 20g, hậu phác 9g, bạch truật 30g. 

Công hiệu: Phương thuốc Đông y chọn hỏa nhân là vị thuốc chủ yếu có tác dụng nhuận tràng thông tiện; thêm đại hoàng, hổ trượng có tác dụng thông tiện tả nhiệt, hạnh nhân có tác dụng tuyên phổi khí mà thuận tràng giảm khí; bạch thược dưỡng âm hòa lý; chỉ thực, hậu phác có tác dụng hạ khí, tan kết, tăng cường sắc, giảm tiết thông tiện; dùng bạch truật làm thành viên, nhuận táo hoạt tràng. Phối hợp toàn phương thuốc có tác dụng thông tiện tiết nhiệt để an khí. 

Gia giảm: Như táo nhiệt nội kết lâu ngày, làm hao thương âm dịch, biểu hiện là miệng khò, môi khô, lưỡi đỏ ít bựa, có thể dùng thêm dịch thang (huyền sâm 15g, mạch môn đông 15g, sinh địa hoàng 30g), có tác dụng dưỡng âm tăng dịch. Người vừa bị táo bón lại vừa bị tiêu chảy, thì dùng thêm đảng sâm 20g, bạch truật 30g, liên tử nhục 20g, uất kim 12g, phật thủ 12g, có tác dụng kiện tỳ ích khí, xơ gan lý khí. 

Thuốc bào chế sẵn: Ma tử nhân giao nang, mỗi lần dùng ba viên, dùng với nước ấm, mỗi ngày dùng ba lần; hoặc thông u nhuận tảo viên, mỗi lần dùng một viên, uống với nước ấm, mỗi ngày dùng ba lần. 

+ Các bài thuốc dân gian 

Bạch tử nhân 15g, hỏa ma nhân 15g, úc tử nhân l0g, đại hoàng l0g, (cho vào sau), hậu phác l0g, (cho vào sau), chỉ xác l0g, thái phục tử l0g, cam thảo 6g. sắc thuốc làm hai lần, uống làm hai lần. Mỗi ngày dùng một thang. 

+ Liệu pháp ăn uống trị bệnh: 

- Mã đề hả triết thang: Mã đề l00g, hải triết 60g, củ cải đỏ l00g, trần bì 6g. Rửa sạch các vị thuốc trên cho vào nồi sắc, mỗi ngày dùng một thang. 

- Nước sa cát: Sa cát căn 500g, lượng mật ong thích hợp. Trước tiên bóc vỏ sa cát, giã lấy nước, cho vào mật ong. Dùng với nước lạnh, mỗi ngày dùng một thang. 

- Phiên tả diệp thuỷ: Phiên tả diệp 3g, phiên tả diệp cho vào cốc ngâm 15 phút. Mỗi ngày dùng hai lần. 

- Đại hoàng ngâm nước: Đại hoàng 9g, lượng mật ong thích hợp. Đại hoàng cho vào cốc ngâm 15 phút rồi cho mật ong vào dùng, mỗi ngày dùng từ 1 - hai lần. 

5. Loại hàn nhiệt thố tạp 

Biểu hiện lâm sàng: Bụng đau, tiêu chảy, hoặc vừa tiêu chảy vừa táo bón; đại tiện có kèm theo dịch dính, trong lòng buồn phiền, miệng khô, lưỡi đỏ rêu lưỡi nhờn, mạch huyền hoạt. 

Nguyên tắc chủ trị: Cân bằng hàn. nhiệt, ích khí ôn trung. 

Thành phần: Ô mai viên gia giảm, gồm các vị thuốc: Ô mai 9g, hoàng liên 9g, hoàng bách 9g, hoa tiêu 4g, phụ tử 6g, pháo khương (gừng pháo) 6g, đảng sâm 15g, bạch truật 15g, phục linh 12g, đương quy 6g, bạch truật 15g, cam thảo 6g. 

Công hiệu: Phương thuốc chọn ô mai sát tràng cầm tả; hoàng liên, hoàng bách có tác dụng vừa thanh nhiệt táo thấp vừa làm dày ruột, dạ dày; hoa tiêu (ớt), phụ tử có tác dụng ôn thận; pháo khương (gừng pháo) ôn trung dương; đảng sâm, bạch truật, phục linh, cam thảo có tác dụng kiện tỳ lợi khí sâm thấp; đương quy, bạch thược có tác dụng dụng làm mềm can và dưỡng can; bạch thược với cam thảo có tác dụng giảm đau.

Gia giảm: Bụng dưới lạnh đau, bào chế sẵn hoàng liên cùng với tiểu hồi hương 9g, có tác dụng giải hàn giảm đau, lý khí hòa trung; đi đại tiện dính nhờn mỡ, khó chịu, thì cho thêm quả cau 9g, hậu phác 9g, có tác dụng hóa thấp đạo trệ. 

Thuốc bào chế sẵn: Ô mai viên, mỗi lần dùng 9g, dùng với nước ấm, mỗi ngày dùng ba lần; hoặc giao thái viên, mỗi lần dùng 9g dùng với nước sôi ấm, mỗi ngày dùng ba lần; thấp nhiệt viên, mỗi lần 4 - 6 viên, dùng với nước ấm, mỗi ngày dùng ba lần. 

+ Các bài thuốc dân gian 

- Ô mai l0g, hoàng liên l0g, hoàng bách l0g, cát căn l0g, đảng sâm 20g, bạch truật l0g, phục linh 15g, biển đậu 12g, đại phúc bì l0g, chỉ xác l0g, cam thảo 6g. Sắc làm hai lần, dùng làm hai lần, mỗi ngày dùng một thang. 

- Đảng sâm 20g, bạch truật l0g, phục linh 12g, dĩ nhân 15g, hoàng liên l0g, hoàng cầm l0g, hỏa thán mẫu 20g, cứu tất ứng 15g, hương phụ l0g, đại hoàng l0g, (cho vào sau), cam thảo 6g.Sắc làm hai lần, uống làm hai lần, mỗi ngày dùng một thang. 

- Ô mai l0g, hoàng liên l0g, thương truật l0g, ngân hoa 30g, nhục đậu khấu l0g, phụ tử 6g, pháo khương 6g, bạch thược 20g, huyền hồ tố l0g, bổ cốt chi l0g, thạch lựu bì l0g, cam thảo 6g. Sắc làm hai lần, uống hai lần, mỗi ngày dùng một thang. 

+ Liệu pháp ăn uống trị bệnh 

- Hồ tiêu ô mai trà: Hồ tiêu l0g, ô mai 5g, lá trà l0g. Tất cả cho vào nghiền thành bột, hòa vào nước sôi uống. Mỗi ngày dùng 1 - 2 lần. 

- Nước thạch lựu chua với mật ong: Thạch lựu chua 2 quả, mật ong 20g. Trước tiên giã nát thạch lựu lấy nước, trộn đều với mật ong, hòa với nước sôi ấm uống, mỗi ngày dùng một lần, liên tục dùng 1 - 5 thang.