Tổng quan về bệnh phổi
Bệnh phổi là một số điều kiện y tế phổ biến nhất trên thế giới. Hiện nay có hàng chục triệu người mắc bệnh phổi. Trong đó hút thuốc, nhiễm trùng và di truyền là nguyên nhân của hầu hết các bệnh về phổi.
Phổi là một bộ máy phức tạp, mở rộng và hoạt động hàng ngàn lần mỗi ngày để mang oxy và trục xuất carbon dioxide ra khỏi cơ thể. Và bệnh phổi xảy ra có thể là kết quả của các vấn đề trong bất kỳ phần nào của hệ thống này.
Bệnh phổi ảnh hưởng đến đường dẫn khí
Các khí quản phân nhánh thành các ống gọi là ống phế quản, sau đó ống phế quản lần lượt phân nhánh để trở thành các ống nhỏ dần dần trong phổi. Sau đây là các bệnh ảnh hưởng đến đường dẫn khí bao gồm:
- Hen suyễn:
Tình trạng này xảy ra la do đường dẫn khí bị viêm dai dẳng và đôi khi có thể co thắt, gây ra khò khè và khó thở. Bên cạnh đó dị ứng, nhiễm trùng hoặc ô nhiễm cũng có thể gây ra các triệu chứng hen suyễn.
- Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD - Chronic obstructive pulmonary disease):
Tình trạng này được xác định là do không thể thở ra bình thường, dẫn đến khó thở.
- Viêm phế quản mãn tính:
Đây là một dạng bệnh COPD đặc trưng bởi ho mãn tính.
- Khí phế thũng:
Đây là một dạng bệnh nằm trong bệnh COPD và gây ra tổn thương phổi. Dấu hiệu thường thấy là khó thở.
- Viêm phế quản cấp tính:
Đây là tình trạng nhiễm trùng đường hô hấp đột ngột, thường là do virus.
- Xơ nang:
Đây là một tình trạng di truyền dẫn đến việc thải chất nhầy từ phế quản kém. Theo thời gian các chất nhầy tích lũy dẫn đến nhiễm trùng phổi nhiều lần.
Bệnh phổi ảnh hưởng đến phế nang
Các đường dẫn khí cuối cùng phân nhánh thành các ống nhỏ (tiểu phế quản) và các cụm túi khí gọi là phế nang. Trong đó những túi khí này chiếm phần lớn mô phổi. Sau đây là các bệnh về phổi ảnh hưởng đến phế nang bao gồm:
- Viêm phổi:
Nhiễm trùng phế nang, thường là do vi khuẩn.
- Bệnh lao:
Viêm phổi tiến triển chậm do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra.
- Khí phế thũng:
Là kết quả của sự phá hủy các kết nối mong manh giữa các phế nang. Trong đó hút thuốc là nguyên nhân thường thấy nhất. (Khí phế thũng cũng hạn chế luồng không khí, và ảnh hưởng đến đường dẫn khí.)
- Phù phổi:
Chất lỏng rò rỉ ra khỏi các mạch máu nhỏ của phổi vào túi khí và khu vực xung quanh. Đây là một dạng bệnh do suy tim và áp lực ngược trong các mạch máu của phổi gây ra; ở dạng khác, tổn thương trực tiếp đến phổi cũng có thể gây rò rỉ chất lỏng.
- Ung thư phổi:
Rất nhiều dạng, và có thể phát triển ở bất kỳ phần nào của phổi. Thông thường, căn bệnh này xảy ra trong phần chính của phổi, trong hoặc gần túi khí. Do đó loại, vị trí và sự lây lan của ung thư phổi sẽ quyết định các lựa chọn điều trị.
- Hội chứng suy hô hấp cấp (ARDS - Acute respiratory distress syndrome):
Tổn thương nặng, đột ngột ở phổi, là do một căn bệnh nghiêm trọng. Thiết bị duy trì cuộc sống kết hợp với thông khí cơ học (thở máy) thường được sử dụng để người bệnh tồn tại cho đến khi phổi phục hồi.
- Bệnh bụi phổi (Pneumoconiosis):
Đây là một tình trạng gây ra do hít phải một chất làm tổn thương phổi. Các ví dụ bao gồm bệnh phổi đen do hít phải bụi than và bụi phổi amiăng do hít phải bụi amiăng.
Bệnh phổi ảnh hưởng đến lớp kẽ
Lớp kẽ là lớp màng mỏng, giữa các túi khí của phổi (phế nang) và chỉ nhìn thấy dưới kính hiển vi. Thông thường các mạch máu nhỏ chạy qua kẽ và cho phép trao đổi khí giữa phế nang và máu. Sau đây là các bệnh phổi khác nhau ảnh hưởng đến lớp kẽ:
Bệnh phổi kẽ (ILD - Interstitial lung disease):
Đây là một tập hợp rộng các tình trạng phổi ảnh hưởng đến lớp kẽ. Trong đó Sarcoidosis, xơ phổi vô căn và bệnh tự miễn là một trong số nhiều loại ILD hiện nay.
Viêm phổi và phù phổi
cũng có thể ảnh hưởng đến lớp kẽ.
Bệnh phổi ảnh hưởng đến mạch máu
Bên phải của tim nhận máu thiếu oxy từ các tĩnh mạch. Sau đó nó bơm máu vào phổi thông qua các động mạch phổi. Những mạch máu này cũng có thể bị bệnh.
- Thuyên tắc phổi (PE - Pulmonary embolism):
Khi một cục máu đông (thường ở tĩnh mạch chân, huyết khối tĩnh mạch sâu) vỡ ra, đi đến tim và được bơm vào phổi. Sau đó các cục máu đông nằm trong động mạch phổi, thường gây khó thở và nồng độ oxy trong máu thấp.
- Tăng huyết áp phổi:
Các tình trạng khác nhau có thể dẫn đến huyết áp cao trong các động mạch phổi. Điều này có thể gây khó thở và đau ngực. Và nếu không xác định được nguyên nhân, tình trạng này được gọi là tăng huyết áp động mạch phổi vô căn.
Bệnh phổi ảnh hưởng đến màng phổi
Màng phổi là một lớp lót mỏng bao quanh phổi và đường vào bên trong thành ngực. Trong đó một lớp chất lỏng nhỏ cho phép màng phổi trên bề mặt phổi trượt theo thành ngực theo từng nhịp thở. Sau đây là một số bệnh phổi liên quan màng phổi bao gồm:
- Tràn dịch màng phổi:
Tình trạng này xuất hiện là do chất lỏng tích tụ trong màng phổi, thường giữa phổi và thành ngực. Trong đó viêm phổi hoặc suy tim đều là tác nhân gây ra tình trạng này. Nhưng nếu chất lỏng quá nhiều, tràn dịch màng phổi có thể làm suy yếu hô hấp, và nên được dẫn lưu.
- Tràn khí màng phổi:
Không khí có thể xâm nhập vào khoảng trống giữa thành ngực và phổi, và dẫn đến xẹp phổi. Vì thế để loại bỏ không khí, một ống thường được đưa vào qua thành ngực.
- U trung biểu mô:
Đây là một dạng ung thư hiếm gặp và hình thành trên màng phổi. U trung biểu mô có xu hướng xuất hiện sau khi tiếp xúc với amiăng.
Bệnh phổi ảnh hưởng đến thành ngực
Thành ngực cũng đóng một vai trò quan trọng trong hơi thở. Khi đó các cơ kết nối các xương sườn với nhau, giúp ngực mở rộng. Tuy nhiên khi cơ hoành hạ xuống theo từng hơi thở vào, đều này cũng gây giãn nở ngực.
- Hội chứng giảm thông khí do béo phì:
Việc tăng thêm trọng lượng ở ngực và bụng, khiến cho ngực khó mở rộng. Do đó nhiều vấn đề hô hấp nghiêm trọng có thể xảy ra.
- Rối loạn thần kinh - cơ:
Chức năng trong các dây thần kinh kiểm soát các cơ hô hấp ngày càng kém đi, và điều này gây ra khó thở. Trong đó Xơ cứng teo cơ một bên và bệnh nhược cơ là những ví dụ điển hình nhất.