Tăng tiết mồ hôi nách
Mồ hôi có tỷ trong 1,001-1,008, có tính chất acid, độ pH 5-6 và mồ hôi do oi bức acid hơn mồ hôi do lao động. Mồ hôi giữ ẩm cho da được mịn màng mềm mại. Thành phần các chất trong mồ hôi phức tạp và thay đổi tùy loại mồ hôi, tùy nguyên nhân gây đổ mồ hôi, lao động nặng hay khi trời oi bức. Nói chung nó bao gồm nước 98 đến 99%, còn lại 1 -2% là urat, acid lactic, muối vô cơ…
Các tuyến bài tiết mồ hôi
Mồ hôi được sản sinh từ các tuyến mồ hôi của cơ thể. Có đến 4 triệu tuyến mồ hôi, trong đó khoảng 3 triệu là tuyến mồ hôi thông thường hay ngoại tiết (eccrine sweat glands) và số còn lại là các tuyến mồ hôi dầu hay tuyến đầu tiết (apocrine glands - endocrine glands).
Cấu trúc của tuyến mồ hôi
- Phần cuộn thành 1 khối hình cầu, bên trong có mao mạch xen lẫn những nhánh dây thần kinh thực vật, nằm sâu ở lớp bì của da.
- Phần ống tiết gồm 2 đoạn: Đoạn trung gian thẳng và đoạn xoắn ốc xuyên qua lớp sừng mở ra mặt da bằng lỗ tiết để đào thải mồ hôi ra ngoài.
Các tuyến mồ hôi được chi phối bởi sợi cholinergic của hệ thần kinh giao cảm. Chức năng cơ bản của chúng là bài tiết mồ hôi - một chất dịch trong, không mùi, có chức năng điều hòa thân nhiệt - mà tốc độ bài tiết chịu ảnh hưởng của các kích thích xúc cảm và vị giác. Toàn bộ tuyến mồ hôi của cơ thể mỗi ngày có thể tiết ra 500-700 ml dịch, tùy thuộc vào thời tiết, trạng thái hoạt động hay nghỉ ngơi...
Tuyến mồ hôi ngoại tiết, là nguyên nhân biểu hiện của tăng tiết mồ hôi khu trú, nằm rải rác khắp nơi trên cơ thể ngoại trừ vùng niêm mạc. Chúng tập trung nhiều nhất ở lòng bàn tay, bàn chân, trán, da đầu, lòng bàn tay, gò má, quanh bụng, lưng. Loại tuyến này có chức năng làm mát cơ thể, khi cơ thể nóng bức, mồ hôi sẽ được tiết ra và bay hơi làm hạ nhiệt độ cơ thể. Trong thành phần của nó có nước, và các chất điện giải.
Tuyến mồ hôi dầu hay đầu tiết chỉ có ở nách, quanh núm vú, quanh rốn, ống tai ngoài, vùng niệu sinh dục, bắt đầu tăng tiết từ tuổi dậy thì, hoạt động mạnh trong độ tuổi sinh đẻ, giảm tiết khi về già. Miệng ống đổ vào phần trên của tuyến bã rồi la ngoài, mồ hôi tiết ra đặc hơn. Chức năng của tuyến mồ hôi dầu ở người chưa rõ ràng, ở động vật có vú nó có hai chức năng: thứ nhất một số động vật tiết ra mùi để xua đuổi các loài khác, thứ hai tiết ra các mùi đặc biệt để hấp dẫn bạn tình. Ví dụ: con cầy hương. Trong thành phần mồ hôi dầu của người có các hợp chất amoniac, acid béo chưa no... và bản thân các chất này khi vừa mới ra khỏi ống tuyến chứa có mùi hôi. Các vi khuẩn hoạt động trên bề mặt da phân hủy các acid béo tạo ra mùi rất khó ngửi và được gọi là hôi nách, hôi vùng cơ quan sinh dục. Các tuyến mồ hôi loại này không có liên hệ đến tăng tiết mồ hôi khu trú và chức năng của chúng được điều hòa bởi các tiến trình nội tiết.
Cũng có những tuyến mồ hôi hỗn hợp gọi là tuyến đầu-ngoại tiết (apo-eccrine glands), chủ yếu được tìm thấy ở nách và vùng quanh hậu môn. Vai trò của chúng trong sinh lý bệnh của tăng tiết mồ hôi khu trú hiện chưa rô, dù vậy trên một số người, chúng chiếm đến 45% số tuyến mồ hôi được tìm thấy trong vùng nách.
Các yếu tố kích thích sự bài tiết mồ hôi
Nhiệt độ: có liên quan đến số lượng tuyến mồ hôi bị kích thích và sự gia tăng kích thước của mỗi tuyến. Thân mình chiếm 50% lượng mồ hôi bài tiết bởi nhiệt, chi dưới chiếm 25%, và 25% còn lại là do chi trôn và đầu. Một số vùng đặc biệt tuyến mồ hôi hoạt động rất mạnh như: trán, lưng và giữa ngực. Do đó, thân mình tham gia trước tiên vào sự đáp ứng bài tiết mồ hôi do nhiệt.
Tâm lý: chỉ xuất hiện khi bị stress do cảm xúc, còn gọi là “lạnh toát mồ hôi”. Sự bài tiết mồ hôi này có nguồn gốc trung ương, xảy ra rất nhanh (dưới 20 giây), liên quan đến sự co thắt của các tuyến bài tiết mồ hôi. Vị trí xuất hiện cũng rất đặc biệt, thường là lòng bàn tay, háng, nách. Tuy nhiên, khi nhiệt độ môi trường cao trên 31 độ C thì có thể toát mồ hôi khắp người.
Vị giác: thường xảy ra ở người bình thường khi ăn ớt cay. Mồ hôi đầu liên bài tiết ở mặt, lan ra cổ, đôi lúc lan đến phần trên thân mình, phụ thuộc vào cung phản xạ tủy.
Ở một số người có thể không có mồ hôi, là hiện tượng tuyến mồ hôi tiết ra ít hoặc cơ thể không sinh ra mồ hôi. Nó có thể là triệu chứng của một số bệnh lý như vảy cá, khô da, xơ cứng bì, bệnh phong... hoặc dị ứng thuốc (như các thuốc ngăn cản thần kinh giao cảm).
Chứng tăng tiết mồ hôi nách
Tăng tiết mồ hôi ở nách là tình trạng thường gặp ở những người trẻ tuổi. Theo một thống kê sơ bộ, tỷ lệ người mắc bệnh này chiếm khoảng 1% trong dân số. Đi kèm với tăng tiết mồ hôi ở nách là tình trạng hôi nách. Những người bị hôi nách mà kèm theo tăng tiết mồ hôi nách thì thật là một cực hình cho chính bản thân họ và những người sống xung quanh hay những người thường xuyên tiếp xúc với họ.
Bệnh tăng lên vào mùa hè, lúc thời tiết nóng bức, và giảm bớt khi khí hậu mát mẻ dễ chịu vào mùa thu hay mùa đông. Nguyên nhân gây tăng tiết mồ hôi nách có thể là do di truyền, do béo phì, do một số bệnh lý gây ra (như: cường giáp, tiếu đường...), cũng có những trường hợp tăng tiết mồ hôi ở nách không rõ nguyên nhân…
Tăng tiết mồ hôi ở nách tuy không gây nguy hiểm, nhưng tình trạng này làm giảm đi chất lượng của cuộc sống, khiến người mắc phải bị mặc cảm về tâm lý, khiến bệnh nhân rất ngại mỗi khi giao tiếp với mọi người, sống thu mình và thậm chí có nhiều trường hợp bị rơi vào trạng thái trầm cảm. Một số người do vệ sinh kém, có thể xảy ra tình trạng nhiễm nấm ngoài da vùng này, gây ngứa ngáy khó chịu.
Điều trị
Theo kinh nghiệm lâm sàng khám chữa bệnh cửi một số chuyên gia, bệnh sẽ nặng lên theo thời gian nếu không được điều trị đúng mức. Có nhiều phương pháp điều trị chứng bệnh tăng tiết mồ hôi nách như: điều trị bằng Đông y, điện phân, chích botox, sử dụng các loại thuốc ức chế tiết mồ hôi...
Dùng thuốc
- Các thuốc kháng cholinergic, atropine, đối giao cảm đều ức chế tiết mồ hôi bằng cách ức chế dẫn truyền hạch thần kinh. Các thuốc này chỉ hiệu quả khi dùng liều cao, có thể gây ra nhiều tác dụng phụ khó chịu cho người bệnh.
- Thuốc gây ngủ, an thần, chống trầm cảm không có tác dụng tiên tăng tiết mồ hôi, thậm chí khi dùng liều cao.
- Các hóa chất chống tăng tiết mồ hôi: Formol, Chlorure nhôm, Sulface nhôm, ở Mỹ, Pháp... có một số loại kem bôi, hoặc bình xịt như Clarins, Jil Sander... trong thành phần có chất dầu, nước hoa và muối nhôm để hạn chế sự tiết mồ hôi.
- Các mỹ phẩm khử mùi hôi nách có tên thương mại Dr. Paul’s, Rexona, Deodorant... ở dạng phun hơi, sáp hay bi lăn. Công thức của loại này gồm có chất diệt vi khuẩn, chất làm giảm tiết mồ hôi nách (muối nhôm, axit tanic) và các hoạt chất bắt giữ mùi hôi. Chúng tác dụng với các chất có mùi hôi ở nách tạo thành một hợp chất không mùi hôi... Phun xịt hoặc lăn vào nách 2 lần/ngày, khi bớt thì duy trì ngày 1 lần. Tuy nhiên, với phương pháp này bạn chỉ có thể giảm được hôi nách mà không chữa được vĩnh viễn.
Tiêm Botox, Dysport:
là phương pháp thịnh hành hiện nay để xóa các nếp nhăn vùng mặt. Các bác sĩ cũng thấy rằng khi tiêm vào nách và bàn tay, bàn chân, thuốc cũng có tác dụng làm giảm tiết mồ hôi đáng kể, đồng nghĩa với giảm các mùi hôi. Kỹ thuật tiến hành đơn giản, nhanh, hiệu quả cao và hợp với các bạn sợ phải đụng “dao kéo”. Điểm bất lợi của phương pháp này là thuốc chỉ có tác dụng 6 đến 9 tháng, hết thời gian đó bạn phải đến tiêm lại và chi phí khá cao do thuốc Botox đắt.
Phương pháp phẫu thuật Laser:
Gây tê tại chỗ, sau đó bác sĩ sẽ chiếu tia Laser chọn lọc vào các tuyến mồ hôi ở nách của bạn, tia laser sẽ làm tổn thương không hồi phục các nang tuyến. Bệnh nhân không có cảm giác đau, thời gian thực hiện từ 45 đến 60 phút. Sau chiếu tia, người bệnh có thể về nhà và sinh hoạt bình thường. Tại chỗ không để lại sẹo, chỉ cần điều trị một lần duy nhất là đã có thể loại bỏ vĩnh viễn mùi hôi nách.
Cắt đốt hạch thần kinh giao cảm ngực số 3 và số 4:
Bằng phẫu thuật nội soi lồng ngực được coi như là một phương pháp điều trị cho kết quả tốt nhất và bền vững nhất hiện nay. Bệnh nhân chỉ cần nhập viện và tiến hành phẫu thuật trong ngày với những đường lạch da rất nhỏ chỉ dài độ 0,5 cm. Các bác sĩ đưa vào trong khoang lồng ngực những camera và dụng cụ phẫu thuật rất nhỏ đổ tiến hành cắt đốt hạch thần kinh. Chỉ sau 20 phút tiến hành phẫu thuật nách, bệnh nhân có thế khô mồ hôi hoàn toàn. Tuy nhiên, có khoảng 20% bệnh nhân bị hiện tượng tăng tiết mồ hôi bù trừ ở những chỗ khác như ở lưng, ở mông... Hiện tượng này sẽ giảm dần theo thời gian, nhưng lại giảm đi tính ngoạn mục của phương pháp điều trị.