Những phương pháp điều trị ADHD phù hợp với người bệnh
Hiện nay các triệu chứng ADHD ở người lớn có thể được điều trị bằng thuốc, tư vấn hoặc cả hai. Thông thường người bệnh sẽ làm việc với bác sĩ để tìm ra những gì tốt nhất cho chính bản thân của họ.
Thực tế những trường hợp ADHD đều không giống nhau, vì vậy không có điều trị duy nhất cho tất cả mọi trường hợp. Ngoài ra, kế hoạch chăm sóc của người bệnh sẽ phụ thuộc vào nhiều thứ, bao gồm cả rối loạn ảnh hưởng đến cuộc sống của họ, các vấn đề sức khỏe khác và bất kỳ loại thuốc nào mà họ đang dùng.
Bên cạnh đó, y học có thể giúp kiểm soát các triệu chứng của người bệnh bằng cách thay đổi cách thức hoạt động của não. Và tư vấn có thể cung cấp cho người bệnh các kỹ năng để quản lý cuộc sống hàng ngày của họ. Mặt khác, chúng còn dạy cho người bệnh cách giải quyết các vấn đề mà rối loạn có thể gây ra, như mất đồ, dễ bị phân tâm hoặc hay đi trễ.
Thuốc kích thích
Hầu hết những người được điều trị ADHD đều dùng những thuốc kê đơn này. Bởi vì chúng có thể giúp người bệnh chú ý lâu hơn và giúp não của họ gửi và nhận tín hiệu, từ đó người bệnh có thể suy nghĩ rõ ràng hơn. Hoặc thuốc cũng có thể ngăn người bệnh làm những hành động bốc đồng.
Sau đây là những loại thuốc kích thích thần kinh, bác sĩ có thể kê toa, bao gồm:
- Thuốc dựa trên Amphetamine (Adzenys, Dexedrine, Dyanavel, Evekeo, ProCentra, Vyvanse, Zenenedi).
- Thuốc dựa trên Methylphenidate (Aptensio, Concerta, Cotempla, Daytrana, Metadate, Methylin, QuilliChew, Quillivant, Ritalin).
- Muối hỗn hợp của một sản phẩm amphetamine đơn (Mydayis).
Một khi người bệnh đồng ý sử dụng một loại thuốc, bác sĩ có thể sẽ kê đơn ở liều lượng thấp và xem xét liệu thuốc có giúp ích cho các triệu chứng của họ hay không. Nếu không, người bệnh có thể được tăng liều từ từ hoặc thử loại thuốc khác.
Nhiều trong số các loại thuốc này có cả hai dạng tác dụng ngắn và dài. Thuốc tác dụng ngắn sẽ hết tác dụng sau khoảng 4 giờ và người bệnh thường dùng thuốc từ 1 hoặc 2 lần một ngày. Còn ở thuốc tác dụng kéo dài hoặc phóng thích kéo dài, tác dụng của thuốc có thể kéo dài 8 đến 12 giờ và người bệnh sẽ dùng chúng mỗi ngày một lần. Do đó người bệnh nên nói chuyện với bác sĩ để quyết định xem loại nào tốt nhất cho thói quen của người bệnh và tìm ra thời gian tốt nhất trong ngày để dùng thuốc.
Tuy nhiên người bệnh không nên dùng thuốc kích thích thần kinh nếu họ có một số vấn đề về sức khỏe như bệnh tim, bệnh tăng nhãn áp hoặc có tiền sử lạm dụng rượu hoặc ma túy. Hoặc nếu người bệnh đang dùng thuốc chống trầm cảm, họ cũng nên nói chuyện với bác sĩ trước khi dùng thuốc kích thích thần kinh.
Không những thế, thuốc kích thích thần kinh có thể gây ra các tác dụng phụ như khô miệng, chán ăn, mất ngủ và đau đầu. Và nếu người bệnh đang nhận được thuốc thông qua các miếng dán trên da (Daytrana), thì chúng có thể thay đổi màu da của người bệnh ở khu vực đó. Tuy nhiên một số tác dụng phụ sẽ tự hết sau vài ngày hoặc vài tuần. Bên cạnh đó cũng có một số loại thuốc không gây ra bất cứ tác dụng phụ nào, và người bệnh có thể thấy nhiều lợi ích của thuốc hơn là các tác dụng phụ của chúng. Nhưng nếu các tác dụng phụ gây khó chịu cho người bệnh, bác sĩ có thể thay đổi liều của họ hoặc đề nghị một loại thuốc khác.
Tuyệt đối không được ngừng dùng thuốc đột ngột mà không thông qua ý kiến của bác sĩ.
Thuốc không kích thích
Bác sĩ có thể kê toa một trong những loại thuốc này, ví dụ như Atomoxetine (Strattera), nếu thuốc kích thích thần kinh không phù hợp với người bệnh. Những loại thuốc này sẽ gia tăng mức độ của một chất hóa học trong não, giúp người bệnh kiểm soát hành vi.
Mặt khác, bác sĩ cũng có thể đề nghị thuốc chống trầm cảm bupropion (Wellbutrin), tuy nhiên loại thuốc này vẫn chưa được FDA phê chuẩn điều trị cho ADHD ở người lớn.
Thông thường thuốc không kích thích có thể mất vài tuần để bắt đầu hoạt động và người bệnh có thể bị các tác dụng phụ như ợ nóng, táo bón và giảm ham muốn tình dục. Nhưng những tình trạng này có thể biến mất theo thời gian.
Nếu người bệnh không thể dùng các loại thuốc ADHD khác, bác sĩ có thể kê toa một trong 2 loại thuốc huyết áp: clonidin (Kapvay) hoặc guanfacine (Intuniv, Tenex ). Những loại thuốc này có thể giúp người bệnh quản lý các triệu chứng như bốc đồng và hiếu động.
Các tác dụng phụ của loại thuốc này bao gồm khô miệng, chóng mặt, nhức đầu và buồn ngủ.
Bổ sung Omega-3
Cho đến nay việc bổ sung omega-3 trong điều trị ADHD đã cho thấy một số lợi ích. Omega-3 dường như làm giảm sự hiếu động và các vấn đề về hành vi ở một số trẻ bị ADHD, nhưng chúng phải mất một thời gian để thấy được những tác dụng của thuốc, thường là 3-8 tuần. Trong đó Vayarin là một lựa chọn (chỉ có sẵn theo toa).
Tư vấn từ bác sĩ trị liệu
Tư vấn là một phần quan trọng khác trong điều trị ADHD. Bác sĩ có thể giới thiệu người bệnh đến một cố vấn hoặc nhà trị liệu có thể giúp họ giải quyết các vấn đề hàng ngày mà rối loạn có thể mang lại.
Trị liệu hành vi nhận thức (Cognitive behavioral therapy - CBT) có thể dạy người bệnh cách:
- Quản lý thời gian.
- Lập kế hoạch cho cả tương lai gần và xa hơn nữa.
- Xử lý cảm xúc.
- Đối phó với căng thẳng.
- Thay đổi hình ảnh bản thân nếu người bệnh có xu hướng suy nghĩ kém về bản thân.
- Hãy suy nghĩ kỹ trước khi hành động.
- Tránh chấp nhận rủi ro không cần thiết.
Ngoài ra tư vấn cũng có thể dạy người bệnh cách ghi nhớ mọi thứ tốt hơn và chỉ cho họ cách sử dụng lịch và sổ ngày để đưa ra lịch trình trong ngày.
Theo thời gian, các triệu chứng của người bệnh có thể thay đổi và các phương pháp điều trị ban đầu có thể ngừng hoạt động. Do đó bác sĩ và nhân viên tư vấn sẽ giúp người bệnh khắc phục những thay đổi này bằng cách điều chỉnh kế hoạch điều trị của họ.