Mề đay và làn da

Mề đay (còn được gọi là phát ban) là một sự bùng phát của sưng, sưng đỏ hoặc mảng bám trên da xuất hiện đột ngột, do phản ứng của cơ thể với một số chất gây dị ứng, hoặc không rõ nguyên nhân.

Mề đay thường gây ngứa, nhưng cũng có thể bị bỏng hoặc ngứa như bị châm chích. Chúng có thể xuất hiện bất cứ nơi nào trên cơ thể, bao gồm mặt, môi, lưỡi, cổ họng hoặc tai. Chúng có rất nhiều kích thước khác nhau (như cục tẩy bút chì hoặc bằng cái dĩa) và có thể kết hợp với nhau để tạo thành các khu vực lớn hơn được gọi là mảng. Không những thế mề đay có thể tồn tại trong nhiều giờ, hoặc lên đến một ngày trước khi mờ dần.

Phù mạch tương tự như nổi mề đay, nhưng sưng xảy ra bên dưới da thay vì trên bề mặt. Dấu hiệu đặc trưng của phù mạch là những vết sưng sâu quanh mắt, môi, đôi khi là bộ phận sinh dục, tay và chân. Nó thường kéo dài hơn mề đay, nhưng sưng thường biến mất trong vòng chưa đầy 24 giờ.

Hiếm khi, phù mạch xuất hiện ở cổ họng, lưỡi hoặc phổi, nhưng nếu xảy ra, chúng có thể chặn đường thở, gây khó thở và đe dọa tính mạng.

Nguyên nhân gây nổi mề đay và phù mạch?

Mề đay dị ứng và phù mạch hình thành khi tương tác với histamine, khi đó huyết tương bị rò rỉ ra khỏi các mạch máu nhỏ trên da. Histamine là một hóa chất được giải phóng từ các tế bào chuyên biệt dọc theo mạch máu của da.

Phản ứng dị ứng xảy ra là do hóa chất trong một số loại thực phẩm, vết côn trùng, phơi nắng hoặc thuốc đều có thể gây giải phóng histamine. Tuy nhiên cho đến nay, các nhà nghiên cứu vẫn không thể tìm ra chính xác lý do tại sao mề đay đã hình thành.

Có một số loại mề đay khác nhau, bao gồm:

- Mề đay cấp tính: Phát ban kéo dài dưới sáu tuần. Các nguyên nhân phổ biến nhất là do một số loại thực phẩm, thuốc hoặc nhiễm trùng. Ngoài ra côn trùng cắn và bệnh nội khoa cũng có thể chịu trách nhiệm.

Các loại thực phẩm phổ biến nhất gây ra mề đay là các loại hạt, sô cô la, cá, cà chua, trứng, quả tươi và sữa. Bên cạnh đó, thực phẩm tươi sống gây ra mề đay thường xuyên hơn so với thực phẩm nấu chín. Không những thế một số phụ gia thực phẩm và chất bảo quản cũng có thể là tác nhân gây ra tình trạng này.

Các loại thuốc có thể gây mề đay và phù mạch bao gồm aspirin và các thuốc chống viêm không steroid khác như ibuprofen, thuốc huyết áp cao (thuốc ức chế men chuyển) hoặc thuốc giảm đau như codein.

- Mề đay mãn tính và phù mạch: Phát ban kéo dài hơn sáu tuần. Nguyên nhân của loại phát ban này thường khó xác định hơn so với những nổi mề đay cấp tính. Đối với hầu hết những trường hợp bị nổi mề đay mãn tính, nguyên nhân vẫn chưa thể xác định. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, nguyên nhân có thể là do bệnh tuyến giáp, viêm gan, nhiễm trùng hoặc ung thư.

- Mề đay vật lý: Tình trạng này xảy ra là do kích thích vật lý trực tiếp của da, ví dụ, lạnh, nóng, phơi nắng, rung, áp lực, đổ mồ hôi và tập thể dục. Mề đay thường xảy ra ngay tại nơi da bị kích thích và hiếm khi xuất hiện ở nơi khác. Hầu hết những tình trạng này xuất hiện trong vòng một giờ sau khi bị phơi nhiễm.

- Dermatographism (bệnh da vẽ nổi): Đây là một dạng nổi mề đay vật lý phổ biến trong đó mề đay xuất hiện sau khi vuốt hoặc gãi da. Những phát ban này cũng có thể xảy ra cùng với các dạng nổi mề đay khác.

Làm thế nào nổi mề đay và phù mạch được chẩn đoán?

Đầu tiên, bác sĩ sẽ hỏi nhiều câu hỏi, trong nỗ lực tìm ra nguyên nhân có thể gây ra mề đay hoặc phù mạch của bạn. Vì hiện tại không có xét nghiệm cụ thể nào về mề đay hoặc sưng phù liên quan, mặt khác xét nghiệm được thực hiện thường phụ thuộc vào lịch sử y tế và kiểm tra kỹ lưỡng bởi bác sĩ chăm sóc chính hoặc bác sĩ da liễu của bạn.

Sau khi đã được bác sĩ kiểm tra, bạn có thể được thực hiện các xét nghiệm da để xác định chất mà bạn bị dị ứng. Đôi khi xét nghiệm máu định kỳ được thực hiện để xác định xem có bệnh toàn hệ thống hay không.

Mề đay và Phù mạch được điều trị như thế nào?

Điều trị tốt nhất cho mề đay - phù mạch là xác định và loại bỏ kích hoạt, nhưng đây không phải là một nhiệm vụ dễ dàng. Thông thường thuốc kháng histamine sẽ được bác sĩ kê toa để giúp giảm triệu chứng. Loại thuốc này hoạt động tốt nhất nếu được thực hiện theo lịch trình thường xuyên để ngăn ngừa phát ban ở khu vực đầu tiên.

Phát ban mãn tính có thể được điều trị bằng thuốc kháng histamine hoặc kết hợp các loại thuốc khác. Khi thuốc kháng histamine không giảm đau, thuốc corticosteroid đường uống có thể được kê đơn. Ngoài ra một loại thuốc sinh học là omalizumab (Xolair), cũng được chấp thuận để điều trị chứng phát ban mãn tính ở những trường hợp ít nhất 12 tuổi.

Đối với các đợt bùng phát nghiêm trọng của mề đay hoặc phù mạch, bác sĩ có thể tiêm epinephrine (adrenaline) hoặc thuốc cortisone cho bạn.

Làm thế nào có thể quản lý được mề đay?

Trong khi bạn đang chờ mề đay và sưng biến mất, bạn có thể thực hiện một số mẹo sau đây:

• Áp dụng chườm mát hoặc dùng khăn ướt vào các khu vực bị ảnh hưởng.
• Cố gắng làm việc và ngủ trong một căn phòng mát mẻ.
• Mặc quần áo nhẹ, rộng.

 Khi nào tôi nên gọi bác sĩ về nổi mề đay?

Nếu mề đay hoặc phù mạch xảy ra với bất kỳ triệu chứng nào sau đây, hãy liên hệ với bác sĩ của bạn ngay lập tức:

• Chóng mặt.
• Khò khè.
• Khó thở.
• Co thắt ở ngực.
• Sưng lưỡi, môi hoặc mặt.