Ích mẫu nam
Ích mẫu nam, Sư nhĩ - Leonotis nepetifolia (L.) R. Br., thuộc họ Hoa môi - Lamiaceae.
Mô tả của cây Ích mẫu nam:
Ích mẫu nam là dạng cây thảo mọc đứng, cao 0,60m- 1,20m, có lông mềm mịn. Thân ít khi phân nhánh, có 4 góc, có cạnh lồi. Lá mọc đối hay mọc vòng, hình trái xoan dài, dài 5-10cm, rộng 2-5cm, có gốc hình tam giác và đột ngột thu hẹp lại, có mũi nhọn ngắn, mép có răng cưa thô; cuống lá dài 2,5-4cm. Hoa xếp thành ngù không cuống ở những mắt lá phía trên, đường kính 3-5cm. Hoa màu da cam; lá bắc dạng lá; đài hình trụ dài tới 18mm; tràng hoa trong nụ có màu đỏ; khi mở ra có màu da cam, dài tới 25mm, có lông mịn. Quả thuôn nhẵn, có 3 góc nhọn, dài tới 3mm.
Sinh thái của cây Ích mẫu nam:
Ích mẫu nam có gốc ở Ấn Độ, truyền bá sang các xứ nhiệt đới. Ớ nước ta, cây mọc ở nơi sáng, trên các bãi hoang, ven đường, nhất là dọc bờ biển.
Mùa hoa từ tháng 7 đến tháng 11.
Phân bố của cây Ích mẫu nam:
Ích mẫu nam phân bố ở Gia Lai, Khánh Hoà, Ninh Thuận, Đồng Nai, Bà Rịa-Vũng Tàu, Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Tháp, Kiên Giang. Còn có ở Campuchia và nhiều nước khác ở Châu Mỹ, Châu Phi.
Bộ phận dùng của cây Ích mẫu nam:
Lá, hoa cây Ích mẫu nam - Folium et Flos Leonotidis Nepetaefoliae. Lá và hoa thường dùng tươi.
Thành phần hoá học của cây Ích mẫu nam:
Lá cây Ích mẫu nam chứa một chất đắng.
Tính vị, tác dụng của cây Ích mẫu nam:
Lá cây Ích mẫu nam có vị đắng, là loại thuốc bổ đắng, có tác dụng hạ nhiệt giảm sốt, chống nôn, chống co thắt và trừ giun. Hạt có hoạt tính trừ ký sinh trùng sốt rét.
Công dụng của cây Ích mẫu nam:
Lá cây Ích mẫu nam dùng hãm uống trị hen; cũng dùng trị ho gà và chứng đau đầu. Có nơi dùng cây này thay vị ích mẫu.
Ở Ấn Độ, người ta dùng tro của các đầu hoa đắp trị bỏng lửa và nước sôi, thêm với sữa đông dùng đắp trị nấm tóc và các bệnh ngứa ngoài da. Rễ tán nhỏ và xoa vào vú khi bị sưng vì sữa không thể chảy qua núm vú. Nước sắc rất đắng lại chống co thắt nên được dùng để điều trị các trạng thái sốt liên tục ở các xứ nhiệt đới.
Ở Porto Rico, người ta dùng lá cây Ích mẫu nam trộn với rượu và dịch chanh để đề phòng cơn sốt gián cách (8g dịch lá cây này và Chó đẻ răng cưa dùng cho các trường hợp sốt cơn kèm theo mất ngủ và rối loạn đường ruột; bệnh nhân được sử dụng nước Chanh hay nước Cam).