Hương nhu tía
Hương nhu tía, É tía - Ocimum tenuiflorum L. (O. sanctum L.), thuộc họ Hoa môi - Lamiaceae.
Mô tả của cây Hương nhu tía:
Hương nhu tía là dạng cây thảo cao gần 1 mét. Thân cành màu đỏ tía, có lông. Lá mọc đối, mép khía răng, thường có màu nâu đỏ, có lông ở cả hai mặt; cuống lá dài. Cụm hoa là chùm đứng gồm nhiều hoa màu trắng hay tím, có cuống dài, xếp thành vòng 6-8 chiếc.
Quả bế nhỏ. Toàn cây có mùi thơm dịu.
Sinh thái của cây Hương nhu tía:
Hương nhu tía là loài cây cổ nhiệt đới, thường được trồng lấy lá làm rau ăn, nhưng chủ yếu để làm thuốc. Có thể trồng bằng hạt vào cuối mùa xuân; sau 6 tháng đã có thể thu hoạch.
Ra hoa tháng 5-7, có quả tháng 8-11.
Phân bố của cây Hương nhu tía:
Hương nhu tía phân bố ở Bắc Giang, Hoà Bình, Hà Nội, Hải Phòng, Ninh Bình, Nghệ An, Thừa Thiên-Huế, Đà Nẵng, Khánh Hoà, Ninh Thuận, Thành phố Hồ Chí Minh, An Giang...
Còn có ở Ấn Độ, Trung Quốc, Lào, Campuchia, Philippin, Inđônêxia và các nước châu Phi, châu Úc.
Bộ phận dùng của cây Hương nhu tía:
Phần cây trên mặt đất của cây Hương nhu tía - Herba Ocimi Tenuiflori.
Khi cần, thu hái cả cây trừ rễ, lúc cây đang ra hoa, để nguyên hay cắt thành từng đoạn 2-3cm, rồi đem phơi âm can đến khô.
Thành phần hoá học của cây Hương nhu tía:
Trong cây Hương nhu tía có tinh dầu với tỷ lệ 0,2-0,3% ở cây tươi và 0,5% ở cây khô; thành phần chính của tinh dầu là eugenol (trên 70%), methyleugenol (trên 12%) và P- caryophyllen.
Tính vị, tác dụng của cây Hương nhu tía:
Hương nhu tía có vị cay, mùi thơm, tính ấm, có tác dụng làm ra mồ hôi, giải cảm, giải nhiệt, lợi tiểu.
Công dụng làm thuốc của cây Hương nhu tía:
Trong y học, eugenol được dùng làm thuốc tê tại chỗ, thuốc sát trùng chống bệnh hoại thư và bệnh lao phổi với liều 0,5- 0,8g trong một ngày, dưới dạng nang hay tiêm dưới da. Eugenol rất thông dụng trong nha khoa (làm chất hàn răng tạm eugenat, làm thuốc điều trị viêm ngà, viêm xương ổ răng, làm toả bạc khi tráng tráng bạc trên răng) trong việc điều trị răng mòn, tê buốt. Hương nhu tía thường được dùng trị cảm nắng, sốt nóng ghê rét, nhức đầu, đau bụng đi ngoài, tức ngực, nôn mửa, chuột rút, cước khí, thuỷ thũng. Ngày dùng 6-12g dạng thuốc hãm, thuốc sắc.
Cách dùng của cây Hương nhu tía:
Hương nhu tía thường dùng riêng, nhưng có thể phối hợp với những cây có tinh dầu nấu nước xông chữa cảm nặng và làm ra mồ hôi. Trong những ngày trời nóng, có thể lấy vài cành lá đặt trong nón đội để tránh đau đầu. Nước sắc lá (10g trong 200ml) dùng ngậm và súc miệng chữa chứng hôi mồm. Nước sắc cành lá khô sao dùng uống trị đau bụng và bệnh đường hô hấp. Dịch lá tươi làm thuốc long đờm. Lá cũng được dùng giã đắp trị thấp khớp.