Hương lâu
Hương lâu, Huệ rừng, Cây bả chuột - Dianella ensifolia (L.) DC., thuộc họ Hương lâu - Phormiaceae.
Mô tả của cây Hương lâu:
Hương lâu là dạng cây thảo sống lâu năm cao tới 1-2m, và có thân rễ nằm ngang. Lá hẹp hình dải dài tới 0,70m, rộng độ 3cm, không có cuống; cái thì mọc từ rễ, có cái mọc trên thân xếp hai dày; các lá trên có dạng lá bắc và có kích thước nhỏ hơn.
Cụm hoa chùy gồm nhiều xim ngắn mang nhiều hoa mọc gần nhau; cuống hoa có thể dài tới 1cm. Hoa màu trắng, vàng hay tim tím; bao hoa có 6 mảnh; nhị 6; bầu 3 ô. Quả nang màu lam hay màu tím sẫm, hình cầu, nhẵn, to cỡ lem; mỗi ô của quả chín chứa 1-3 hạt tròn.
Sinh thái của cây Hương lâu:
Hương lâu mọc dưới tán rừng, ven rừng, sườn dồi, trảng cỏ vùng núi. Cũng được trồng ở một số nơi (Nghệ An...) để lấy rễ làm hương liệu.
Ra hoa tháng 1-5, có quả tháng 4-8.
Phân bố của cây Hương lâu:
Hương lâu phân bố ở Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Ninh Bình, Nghệ An, Quảng Bình, Thừa Thiên-Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Lâm Đồng, Khánh Hoà, Ninh Thuận.
Còn có ở Ấn Độ, Trung Quốc, Lào, Campuchia ... đến Ôxtrâylia, châu Phi.
Bộ phận dùng của cây Hương lâu:
Thân rễ và toàn cây Hương lâu - Rhizoma et Herba Dianellae. Người ta thường đào lấy thân rễ và rễ vào cuối mùa thu, rửa sạch, phơi khô.
Tính vị, tác dụng của cây Hương lâu:
Hương lâu có vị cay, tính ấm, có độc nhiều; có tác dụng sát trùng, lợi niệu.
Công dụng làm thuốc của cây Hương lâu:
Rễ cây Hương lâu phơi khô trộn với nhiều vị có hương thơm khác như Hồi, Quế chi và bã Mía để làm hương thắp. Người ta cũng dùng rễ tươi già vắt lấy nước trộn vào gạo; gạo này đem phơi khô, rang thơm làm thuốc bả chuột; có khi người ta dùng dịch chiết từ thân và lá trộn với cơm, sao thơm hoặc phơi khô với mục đích trên.
Ở Nu ven Calêđôni, lá cây Hương lâu được giã ra để băng các vết lở loét. Quả mọng dùng ăn được.
Ở Malaixia, người ta dùng cây Hương lâu nấu nước xông và tro rễ cũng như tro lá dùng chế bột dẻo chữa mụn rộp mọc vòng.
Ở Trung Quốc, toàn cây và thân rễ cây Hương lâu dùng trị hoàng đản, đau lưng, phong thấp tê đau, mụn nhọt sưng lở, viêm hạch lymphô, ghẻ ngứa, tràng nhạc, đòn ngã tổn thương. Thân lá giã nát lấy dịch trộn với gạo phơi khô làm thuốc diệt chuột.