Hướng dẫn trực quan về bệnh zona

Bệnh zona là gì?

Nếu bạn đã từng bị thủy đậu và hầu hết tất cả người trưởng thành đều đã trải qua căn bệnh này một lần trong đời, tuy nhiên virus vẫn có thể còn sót lại trong cơ thể bạn. Virus varicella zoster có thể nằm im trong nhiều thập kỷ mà không gây ra bất kỳ triệu chứng nào. Ở một số người, virus thức dậy và di chuyển dọc theo các sợi thần kinh đến da. Kết quả là một tình trạng phát ban đặc biệt xảy ra và gây đau đớn được gọi là bệnh zona.

Bệnh zona phát ban như thế nào?

Phát ban zona có thể là một mụn nước chứa đầy chất lỏng - thường ở một dải quanh một bên eo. Điều này giải thích thuật ngữ "bệnh zona", xuất phát từ tiếng Latin có nghĩa là vành đai. Vị trí phổ biến nhất tiếp theo là ở một bên trán hoặc xung quanh một mắt. Nhưng mụn nước zona có thể xảy ra bất cứ nơi nào trên cơ thể.

Triệu chứng bệnh zona: Trước khi phát ban

Các triệu chứng đầu tiên của bệnh zona xuất hiện từ một đến năm ngày trước khi phát ban. Những dấu hiệu cảnh báo sớm này thường được cảm nhận ở vị trí phát ban:

• Ngứa.
• Đau nhói dây thần kinh.
• Nóng.
• Đau đớn.

Các triệu chứng khác của bệnh zona

Trong khi cơn đau cục bộ và phát ban là dấu hiệu của bệnh zona, các triệu chứng khác có thể bao gồm:

• Sốt.
• Ớn lạnh.
• Đau đầu.
• Đau dạ dày.

Bệnh zona hay là một tình trạng gì khác?

Các mụn nước nhỏ chỉ xuất hiện trên môi hoặc quanh miệng có thể là vết loét lạnh, đôi khi được gọi là mụn nước sốt. Chúng không phải là bệnh zona, mà thay vào đó là do virus herpes simplex gây ra. Các mụn nước ngứa có thể xuất hiện sau khi đi bộ đường dài, làm vườn hoặc cắm trại ngoài trời có thể là một phản ứng với cây thường xuân độc, sồi hoặc sumac. Nếu bạn không chắc chắn điều gì gây ra phát ban của mình, hãy gặp bác sĩ để được kiểm tra chính xác hơn.

Nguyên nhân gây bệnh zona là gì?

Virus varicella zoster là thủ phạm đằng sau cả bệnh thủy đậu và bệnh zona. Đối với những người tiếp xúc với virus lần đầu tiên, nó gây ra vết loét lan rộng, ngứa ngáy được gọi là thủy đậu. Virus không bao giờ biến mất. Thay vào đó, nó còn bám lại trong các tế bào thần kinh và có thể kích hoạt lại nhiều năm sau đó, gây ra bệnh zona. Ngoài ra, nó cũng được gọi là herpes zoster, nhưng lại không liên quan đến vi rút gây ra mụn rộp sinh dục.

Chẩn đoán bệnh zona

Một bác sĩ thường có thể chẩn đoán bệnh zona chỉ bằng cách nhìn vào phát ban. Vì vậy, nếu bạn có các triệu chứng bệnh zona, hãy đến gặp bác sĩ ngay cả khi bạn nghĩ rằng bạn chưa bao giờ bị thủy đậu. Bên cạnh đó cũng có nhiều trường hợp trẻ em mắc bệnh thủy đậu nhẹ nên không được chú ý, nhưng virus vẫn có thể tồn tại và hoạt động trở lại. Để giúp ngăn ngừa các biến chứng, điều quan trọng là bắt đầu điều trị càng sớm càng tốt sau khi phát ban zona xuất hiện.  

Bệnh zona kéo dài bao lâu?

Mụn nước zona thường đóng vảy trong 7-10 ngày và biến mất hoàn toàn sau hai đến bốn tuần. Ở hầu hết những người khỏe mạnh, các mụn nước không để lại sẹo, các cơn đau và ngứa sẽ hết sau vài tuần hoặc vài tháng. Tuy nhiên đối với những người có hệ thống miễn dịch yếu có thể phát triển các mụn nước zona không thể lành kịp thời.

Ai có nguy cơ mắc bệnh zona?

Bất cứ ai đã từng bị thủy đậu đều có thể bị bệnh zona, nhưng nguy cơ tăng theo tuổi. Những người trên 60 tuổi có nguy cơ mắc bệnh zona cao hơn gấp 10 lần so với những người trẻ tuổi. Sau đây là một số yếu tố khác làm tăng nguy cơ mắc bệnh bao gồm:

• Một số loại thuốc trị ung thư.
• Thuốc steroid.
• Căng thẳng hoặc chấn thương dài hạn.
• Một hệ thống miễn dịch yếu từ các bệnh như ung thư hoặc HIV.
• Một phần tư người trưởng thành sẽ phát triển bệnh zona tại một số thời điểm, và hầu hết đều khỏe mạnh.

Bệnh zona có lây không?

Câu trả lời là có, nhưng không phải theo cách bạn nghĩ. Phát ban bệnh zona sẽ không gây ra sự bùng phát bệnh zona ở người khác, nhưng đôi khi nó có thể gây ra bệnh thủy đậu ở trẻ. Những người chưa bao giờ bị thủy đậu, hoặc vắc-xin để phòng ngừa, có thể nhiễm vi-rút bằng cách tiếp xúc trực tiếp với vết loét hở của bệnh zona. Vì vậy, hãy che các dấu vết phát ban và tránh tiếp xúc với trẻ sơ sinh, cũng như phụ nữ mang thai chưa bao giờ bị thủy đậu hoặc vắc-xin thủy đậu hay những người có thể có hệ thống miễn dịch yếu như bệnh nhân hóa trị.

Bệnh zona có thể gây đau mãn tính?

Ở một số người, cơn đau của bệnh zona có thể kéo dài hàng tháng hoặc thậm chí nhiều năm sau khi phát ban đã lành. Những cơn đau này, do các dây thần kinh bị tổn thương ở bên trong và dưới da, được gọi là đau dây thần kinh postherpetic. Không những thế một số người còn cảm thấy ngứa kinh niên ở khu vực từng bị phát ban. Trong trường hợp nghiêm trọng, cơn đau hoặc ngứa có thể gây mất ngủ, giảm cân hoặc trầm cảm.

Các biến chứng khác của bệnh zona

Nếu phát ban zona xuất hiện quanh mắt hoặc trán, nó có thể gây nhiễm trùng mắt và mất thị lực tạm thời hoặc cũng có thể là vĩnh viễn. Còn nếu virus zona tấn công ở tai, nó có thể phát triển các vấn đề về thính giác hoặc thăng bằng. Trong một số ít trường hợp, virus zona có thể tấn công não hoặc tủy sống. Những biến chứng này thường có thể được ngăn ngừa bằng cách bắt đầu điều trị bệnh zona càng sớm càng tốt.

Điều trị: Thuốc kháng vi-rút

Hiện tại vẫn chưa có phương pháp nào có thể chữa trị bệnh zona, thì thuốc kháng vi-rút được xem là lựa chọn tối ưu nhất. Do đó, việc điều trị kịp thời có thể làm cho bệnh zona nhẹ hơn và mau lành. Vì vậy, các bác sĩ khuyên nên người bệnh nên bắt đầu dùng thuốc kháng vi-rút theo toa khi dấu hiệu đầu tiên của phát ban zona xuất hiện. Các loại thuốc bao gồm acyclovir, valacyclovir hoặc famcyclovir.

Điều trị: Giảm phát ban

Thuốc giảm đau không kê đơn và thuốc chống ngứa, chẳng hạn như calamine, có thể giúp giảm đau và ngứa của bệnh zona phát ban. Tuy nhiên, nếu cơn đau trở nên nghiêm trọng hoặc phát ban tập trung gần mắt hoặc tai, hãy tham khảo ý kiến ​​bác sĩ ngay. Bên cạnh đó các loại thuốc bổ sung, như corticosteroid, cũng có thể được kê toa để giảm viêm.

Chăm sóc tại nhà cho bệnh zona

Tắm bột yến mạch keo là một phương pháp lâu đời để giảm ngứa do thủy đậu và cũng có thể giúp đỡ với bệnh zona. Không những thế để tăng tốc độ làm khô vết phồng rộp, hãy thử đặt khăn ướt, mát vào vết phát ban (nhưng không phải khi sử dụng kem dưỡng da calamine hoặc các loại kem khác.) Nếu bác sĩ cho phép, hãy hoạt động sau bệnh zona hồi phục. Trong đó tập thể dục nhẹ nhàng hoặc một hoạt động yêu thích có thể giúp giữ cho tâm trí của bạn thoát khỏi sự khó chịu.

Vắc xin bệnh zona

CDC khuyến nghị rằng những người trưởng thành khỏe mạnh từ 50 tuổi trở lên nên tiêm vắc-xin bệnh zona, là Shingrix, giúp bảo vệ cơ thể tốt hơn Zostavax. Vắc-xin được tiêm thành hai liều, cách nhau 2 đến 6 tháng. Bên cạnh đó, Zostavax vẫn được sử dụng cho một số người từ 60 tuổi trở lên.

Ai không nên tiêm vắc-xin?

Không được chủng ngừa bệnh zona nếu:

• Bạn có một phản ứng dị ứng nghiêm trọng, chẳng hạn như sốc phản vệ, với bất kỳ thành phần nào của vắc-xin hoặc với một liều Shingrix trước đó.
• Bạn có bệnh zona bây giờ.
• Bạn đang bị bệnh và sốt từ 38,3 độ C trở lên.
• Bạn cũng nên xem xét việc trì hoãn vắc-xin nếu bạn đang mang thai hoặc cho con bú. Không đủ thông tin về sự an toàn của nó đối với phụ nữ mang thai và cho con bú.
• Bạn đã có một xét nghiệm âm tính cho bệnh thủy đậu; điều này sẽ không phổ biến đối với người lớn đủ điều kiện tiêm vắc-xin, vì hầu hết người lớn trên toàn thế giới từ 50 tuổi trở lên đã tiếp xúc với vi-rút. Bạn không cần phải kiểm tra trước khi chủng ngừa.

Vắc xin thủy đậu và bệnh zona

Kể từ cuối những năm 1990, hầu hết trẻ em ở Mỹ đã được tiêm vắc-xin thủy đậu để bảo vệ chống thủy đậu. Vắc-xin này sử dụng một chủng virus varicella zoster suy yếu, ít có khả năng xâm nhập vào cơ thể trong một thời gian dài.