Giãn Tĩnh Mạch Thực Quản
Giãn tĩnh mạch thực quản là gì?
Giãn tĩnh mạch thực quản (tên tiếng anh là Esophageal Varices) là tình trạng các tĩnh mạch ở thực quản bị giãn ra. Tình trạng này thường xảy ra ở những người có bệnh gan nghiêm trọng. Giãn tĩnh mạch thực quản phát triển khi lưu lượng máu bình thường đến gan bị chặn bởi một cục máu đông hoặc sẹo trong gan. Để vượt qua sự tắc nghẽn này, máu chảy vào các mạch máu nhỏ hơn vốn không được thiết kế để lưu thông khối lượng máu lớn như vậy. Khi đó các mạch máu có thể bị rò rỉ hoặc thậm chí bị vỡ, gây chảy máu và có nguy cơ tử vong.
Nguyên nhân gây ra giãn tĩnh mạch thực quản là gì?
Nguyên nhân thường gặp nhất của giãn tĩnh mạch thực quản là xơ gan. Xơ làm ngăn cản dòng chảy của máu trong tĩnh mạch cửa, đây là tĩnh mạch chính dẫn máu từ dạ dày và ruột về gan, điều này tăng áp lực trong tĩnh mạch cửa và các tĩnh mạch khác gần đó và được gọi là tăng áp tĩnh mạch cửa. Kết quả là máu cần phải tìm kiếm các con đường khác thông qua các tĩnh mạch nhỏ hơn, chẳng hạn như những tĩnh mạch ở phần dưới của thực quản. Những tĩnh mạch có vách mỏng chịu áp lực cao nên phình ra, đôi khi vỡ và gây chảy máu.
Sau đây là các nguyên nhân gây giãn tĩnh mạch thực quản bao gồm:
- Xơ gan nặng:Một số bệnh gan bao gồm viêm gan, bệnh gan do rượu, bệnh gan nhiễm mỡ và xơ gan ứ mật.
- Cục máu đông (huyết khối): Một cục máu đông trong tĩnh mạch cửa hoặc tĩnh mạch đổ vào tĩnh mạch cửa (tĩnh mạch lách) có thể gây giãn tĩnh mạch thực quản.
- Nhiễm ký sinh trùng: Sán máng là một bệnh nhiễm ký sinh trùng được tìm thấy ở một số vùng tại châu Phi, Nam Mỹ, vùng Caribbean, Trung Đông và Đông Nam Á. Ký sinh trùng có thể gây tổn thương gan, phổi, ruột và bàng quang.
Ngoài các nguyên nhân chính gây ra căn bệnh trên đã được nêu rõ ở trên nhưng các yếu tố nguy cơ sau đây có thể làm tăng khả năng mắc căn bệnh trên bao gồm:
- Áp lực tĩnh mạch cửa cao.
- Giãn tĩnh mạch lớn.
- Dấu đỏ trên tĩnh mạch.
- Xơ gan nặng hoặc suy gan.
- Sử dụng rượu trong thời gian dài.
Triệu chứng thường thấy ở bệnh giãn tĩnh mạch thực quản là gì?
Hiện nay, căn bệnh trên thường không gây ra các triệu chứng, trừ khi có chảy máu. Sau đây là các triệu chứng do vỡ giãn tĩnh mạch thực quản khi chảy máu bao gồm:
- Nôn và có một lượng máu đáng kể trong chất nôn.
- Phân đen như hắc in hoặc phân lẫn máu.
- Choáng váng.
- Mất ý thức (trong trường hợp nặng).
- Các triệu chứng của bệnh gan mạn tính như vàng da, vàng mắt, dễ chảy máu hay bầm tím, báng bụng (cổ trướng).
Điều trị bệnh giãn tĩnh mạch thực quản
Hiện nay để điều trị làm giảm nguy cơ chảy máu do vỡ giãn tĩnh mạch thực quản, bác sĩ thường sử dụng phương pháp điều trị hạ áp trong tĩnh mạch cửa. Sau đây phương pháp điều trị có thể bao gồm:
- Bác sĩ có thể cho người bệnh sử dụng một loại thuốc huyết áp được gọi là thuốc chẹn thụ thể beta để giảm áp lực trong các tĩnh mạch cửa. Những thuốc này bao gồm propranolol (Inderal®, Innopran®) và nadolol (Corgard®).
- Nếu giãn tĩnh mạch thực quản có nguy cơ cao bị chảy máu, bác sĩ có thể đề nghị người bệnh thắt vòng thun. Khi đó bác sĩ sẽ nội soi và bọc các búi thực quản bị giãn bằng thun cao su, phương pháp này sẽ thắt mạch máu lại để ngăn chảy máu. Tuy nhiên, thắt thun tĩnh mạch thực quản có một tỷ lệ nhỏ biến chứng như gây ra sẹo ở thực quản.
- Nếu người bệnh đang chảy máu thì phải ngăn chảy máu cấp càng sớm càng tốt. Chảy máu phải được kiểm soát một cách nhanh chóng để ngăn sốc và tử vong bằng các phương pháp sau:
- Sử dụng vòng thun để thắt tĩnh mạch chảy máu.
- Các loại thuốc để làm chậm lưu lượng máu vào tĩnh mạch cửa: Một loại thuốc được gọi là octreotide (Sandostatin®) thường được sử dụng cùng với nội soi để làm chậm dòng chảy của máu từ cơ quan nội tạng về tĩnh mạch cửa. Thuốc thường được sử dụng liên tục trong 5 ngày sau khi chảy máu.
- Chuyển lưu lượng máu từ tĩnh mạch cửa: Bác sĩ có thể đề nghị bệnh nhân thực hiện thông cửa chủ trong gan qua tĩnh mạch cảnh (TIPS) khi tất cả các phương pháp điều trị khác đã thất bại hoặc có thể xem đây là một biện pháp tạm thời nếu người bệnh đang chờ được ghép gan.
- Bồi hoàn thể tích máu: Người bệnh có thể được truyền máu và các yếu tố đông máu để cầm máu.
- Ngăn ngừa nhiễm trùng: Người bệnh có nguy cơ nhiễm trùng khi chảy máu nên sẽ được chỉ định sử dụng một loại kháng sinh để ngăn ngừa nhiễm trùng.
- Ghép gan: Ghép gan là phương án điều trị khả thi nếu người bệnh bị bệnh gan nặng hoặc bị chảy máu do giãn tĩnh mạch thực quản tái phát. Ghép gan thường thành công nhưng số lượng người đang chờ gan hiến thì quá nhiều so với số lượng gan hiện có.