Dị Ứng Thực Phẩm

Dị ứng thực phẩm là bệnh gì?

Dị ứng thực phẩm là tình trạng phản ứng của hệ miễn dịch xảy ra ngay sau khi ăn một loại thức ăn nhất định. Và cho dù chỉ ăn một lượng nhỏ thức ăn gây dị ứng cũng có thể tạo ra các dấu hiệu và triệu chứng như rối loạn tiêu hóa, phát ban hoặc sưng đường hô hấp. Ngoài ra ở một số trường hợp, dị ứng thực phẩm có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hoặc thậm chí là sốc phản vệ.

Hiện nay, căn bệnh này ảnh hưởng tới khoảng 6-8% tổng số trẻ dưới 3 tuổi và hơn 3% tổng số người lớn. Và hiện không có loại thuốc nào có thể chữa được bệnh này, nhưng có một số trẻ em sẽ tự hết bệnh khi lớn lên.

Và thực tế dị ứng thực phẩm rất dễ bị nhầm với tình trạng không dung nạp thức ăn, vì nó cũng tạo sự khó chịu với người bệnh. Tuy nhiên đối với tình trạng không dung nạp thức ăn thì ít gây ảnh hưởng tới sức khỏe hơn, và không liên quan đến hệ thống miễn dịch.

Nguyên nhân nào gây ra bệnh dị ứng thực phẩm là gì?

Khi ai đó bị dị ứng thực phẩm, thì hệ thống miễn dịch sẽ xác định nhầm một loại thực phẩm cụ thể hoặc chất có trong thực phẩm được xem là tác nhân gây hại. Lúc này, hệ thống miễn dịch sinh ra các tế bào để giải phóng các kháng thể được gọi là kháng thể immunoglobulin E (IgE) giúp trung hòa các thực phẩm gây dị ứng hay tác nhân thực phẩm (các chất gây dị ứng). Và cho dù lần sau, ngay cả khi người bệnh mặc dù chỉ ăn một lượng nhỏ loại thực phẩm đó, nhưng các kháng thể IgE sẽ cảm nhận và tín hiệu đến hệ thống miễn dịch để tạo ra histamine, cũng như các hóa chất khác, vào máu. 

Và những hóa chất này sẽ gây ra một loạt các dấu hiệu và triệu chứng dị ứng, bao gồm chảy mũi, ngứa mắt, cổ họng khô, phát ban và nổi mề đay, buồn nôn, tiêu chảy, thở nhọc và thậm chí là sốc phản vệ.

Phần lớn các bệnh dị ứng thực phẩm được kích hoạt bởi một số protein có trong:

• Động vật có vỏ như tôm, tôm hùm và cua.
• Đậu phộng.
• Các loại hạt cây, như quả óc chó và quả hồ đào.
• Cá.
• Trứng.

Còn ở trẻ em, các protein có trong thực phẩm sau gây ra dị ứng như:

• Trứng.
• Sữa.
• Đậu phộng.
• Hạt cây.
• Lúa mì.

Ngoài ra một số phản ứng ở thức ăn vẫn gây ra các triệu chứng tương tự như dị ứng thực phẩm. Và tùy thuộc loại thức ăn của người bệnh dung nạp, tuy nhiên vẫn có trường hợp không xảy ra bất cứ vấn đề gì nếu ăn phải một lượng nhỏ. Ngược lại, nếu người bệnh bị dị ứng thức ăn, thì chỉ cần một lượng nhỏ thức ăn cũng có thể gây ra dị ứng.

Tuy nhiên tình trạng không ung nạp thực phẩm có thể gồm các dấu hiệu và triệu chứng giống như dị ứng thực phẩm, chẳng hạn như buồn nôn, nôn, chuột rút và tiêu chảy. Do đó, đa số mọi người có thể nhầm lẫn giữa hai tình trạng sức khỏe này.

Một trong những khía cạnh khó khăn trong việc chẩn đoán không dung nạp thực phẩm là một số trường hợp nhạy cảm không phải với bản thân thực phẩm mà là liên quan đến chất hay thành phần được sử dụng trong việc chế biến thức ăn.

Sau đây là những nguyên nhân phổ biến có thể gây ra các triệu chứng giống với dị ứng thực phẩm bao gồm:

• Cơ thể thiếu một loại enzyme cần thiết để tiêu hóa hết thức ăn: Nếu người bệnh thiếu lượng enzyme cần thiết để tiêu hóa lượng thức ăn nhất định sẽ mắc các triệu chứng bệnh, ví dụ như lượng enzyme lactase không đủ, sẽ làm giảm khả năng tiêu hóa lactose, các loại đường chính trong các sản phẩm từ sữa. Không dung nạp lactose có thể gây đầy bụng, chuột rút, tiêu chảy và đầy hơi.
• Ngộ độc thực phẩm: Đôi khi, ngộ độc thực phẩm sẽ có triệu chứng giống với dị ứng. Vì vi khuẩn trong các món cá ngừ và cá khác đã hư cũng có thể làm cho các độc tố gây ra các phản ứng có hại.
• Nhạy cảm với các chất phụ gia thực phẩm:
  Một số trường hợp có phản ứng tiêu hóa và những triệu chứng khác sau khi ăn phụ gia thực phẩm nhất định, ví dụ như phụ gia sulfite dùng để bảo quản trái cây sấy khô, đồ hộp và rượu có thể gây hen suyễn ở những người nhạy cảm. Ngoài ra, những phụ gia thực phẩm khác có thể kích hoạt các phản ứng nặng bao gồm bột ngọt (MSG), chất làm ngọt nhân tạo và chất tạo màu thực phẩm.
• Nhiễm histamine: Một số loài cá như cá ngừ hay cá thu, nếu không được làm lạnh đúng cách sẽ chứa lượng lớn các vi khuẩn mang hàm lượng histamine gây kích hoạt các triệu chứng tương tự như những người dị ứng thực phẩm. Và tình trạng này gọi là ngộ độc histamine hoặc ngộ độc scombroid.
• Bệnh Celiac:
  Bệnh loét dạ dày đôi khi được gọi là dị ứng gluten, nhưng tình trạng này không phải là dị ứng thực phẩm. Giống như dị ứng thức ăn, bệnh không liên quan đến phản ứng của hệ miễn dịch, nhưng lại là một phản ứng phức tạp hơn của hệ miễn dịch so với dị ứng thực phẩm đơn giản. Tình trạng tiêu hóa mạn tính này xuất hiện khi cơ thể dung nạp gluten, một loại protein trong bánh mì, mì, bánh quy và nhiều loại thực phẩm khác có chứa lúa mì, lúa mạch và lúa mạch đen. Nếu người bệnh mắc bệnh Celiac và ăn thực phẩm có chứa gluten, thì phản ứng miễn dịch sẽ xảy ra và gây thiệt hại cho bề mặt ruột non, dẫn đến mất khả năng hấp thụ các chất dinh dưỡng nhất định.

Ngoài các nguyên nhân đã nói ở trên thì các yếu tố sau đây có thể làm tăng nguy cơ mắc phải dị ứng thực phẩm, chẳng hạn như:

• Bệnh sử gia đình: Nếu người trong gia đình có nguy cơ cao mắc bệnh dị ứng thực phẩm nếu trong gia đình có người bị hen suyễn, chàm, phát ban hoặc dị ứng như sốt cỏ khô.
• Từng bị dị ứng thực phẩm:
  Trẻ khi lớn lên có thể không bị dị ứng thức ăn, nhưng trong một số trường hợp, bệnh có thể tái phát.
• Các dị ứng khác: Nếu đã bị dị ứng với một loại thức ăn, thì người bệnh sẽ có nguy cơ cao mắc các dị ứng khác. Tương tự, nếu người bệnh mắc các dị ứng như sốt cỏ khô hoặc eczema thì sẽ có nguy cơ rất cao bị dị ứng thực phẩm.
• Tuổi tác: Thực tế tình trạng này xảy ra rất phổ biến nhất ở trẻ em, đặc biệt với trẻ mới biết đi và trẻ sơ sinh. Tuy nhiên khi lớn lên, hệ thống tiêu hóa của trẻ hoàn thiện và cơ thể ít có khả năng hấp thụ thức ăn hoặc thực phẩm có thành phần kích hoạt dị ứng. Và trẻ thường hay bị dị ứng với sữa, đậu nành, lúa mì và trứng. Ngoài ra, còn một số dị ứng nghiêm trọng khác như dị ứng với các loại hạt và động vật có vỏ sẽ theo bé suốt đời.
• Bệnh hen suyễn: Thông thường căn bệnh này thường đi kèm với hen suyễn. Và khi hai bệnh này xuất hiện cùng nhau, triệu chứng của bệnh sẽ nghiêm trọng hơn.

Bên cạnh đó một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ phát triển phản ứng sốc phản vệ bao gồm:

• Bệnh sử về hen suyễn.
• Thiếu niên hoặc trẻ em.
• Chờ đợi một khoảng thời gian để sử dụng epinephrine điều trị các triệu chứng dị ứng thực phẩm.
• Không có phát ban hoặc các triệu chứng da khác.

Triệu chứng thường gặp của bệnh dị ứng thực phẩm là gì?

Hiện nay một số trường hợp bị dị ứng với một loại thực phẩm đặc biệt có thể gây khó chịu nhưng không nghiêm trọng. Tuy nhiên, đối với người khác, những phản ứng dị ứng thức ăn có thể gây nguy hiểm và thậm chí đe dọa đến tính mạng. Và các triệu chứng dị ứng thức ăn thường phát triển trong vòng vài phút đến hai giờ sau khi ăn các thực phẩm gây dị ứng.

Sau đây là các dấu hiệu dị ứng thực phẩm phổ biến nhất bao gồm:

• Ngứa ran hoặc ngứa trong miệng.
• Phát ban, ngứa hoặc eczema.
• Sưng môi, mặt, lưỡi và cổ họng hoặc các bộ phận khác của cơ thể.
• Thở khò khè, nghẹt mũi hoặc khó thở.
• Đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn hoặc nôn mửa.
• Chóng mặt, choáng váng hoặc ngất xỉu.

Tuy nhiên ở một số trường hợp, dị ứng thực phẩm có thể dẫn đến sốc phản vệ, điều này có thể gây ra các triệu chứng nguy hiểm, đe dọa đến tính mạng, bao gồm:

• Đường hô hấp bị thu hẹp và thắt lại.
• Sưng cổ họng hoặc cảm giác có khối u trong cổ họng, gây khó khăn khi thở.
• Sốc với mức giảm huyết áp nghiêm trọng.
• Mạch nhanh.
• Chóng mặt, choáng hoặc bất tỉnh.

Và khi bị sốc phản vệ, người bệnh cần phải được điều trị khẩn cấp, nếu không có thể bị hôn mê hoặc thậm chí tử vong.

Tập thể dục gây ra dị ứng thực phẩm

Một trường hợp bị dị ứng với một số loại thực phẩm khi kết hợp với tập thể dục. Ăn các loại thực phẩm nhất định có thể làm cở thể cảm thấy ngứa và đầu óc quay cuồng ngay sau khi bắt đầu tập thể dục. Và trong trường hợp nghiêm trọng, dị ứng thực phẩm do tập luyện có thể gây ra các phản ứng như phát ban hoặc sốc phản vệ. Do đó, không nên ăn trước khi tập thể dục trong khoảng một vài giờ và tránh các loại thực phẩm nhất định để giúp ngăn chặn vấn đề này.

Hội chứng dị ứng phấn hoa, thực phẩm

Còn đối với những trường hợp mắc chứng sốt cỏ khô, trái cây tươi, rau quả, các loại hạt và gia vị nhất định có thể bị dị ứng và cảm thấy ngứa râm ran ở trong miệng. Và hội chứng dị ứng phấn hoa, thực phẩm ở một số người - đôi khi được gọi là hội chứng dị ứng đường uống - có thể gây sưng cổ họng hoặc thậm chí sốc phản vệ. Vì vậy, cần nấu chín rau quả để giúp phòng ngừa tình trạng này. Trái cây và rau nấu chín thường không gây ra triệu chứng phản ứng chéo dị ứng miệng.

Cách điều trị dị ứng thực phẩm như thế nào?

Hiện nay, cách duy nhất để phòng ngừa dị ứng là tránh các loại thực phẩm gây ra các dấu hiệu và triệu chứng bệnh.

Đối với những trường hợp bị phản ứng dị ứng nhẹ, thuốc không kê toa hoặc thuống kháng histamin có thể giúp giảm các triệu chứng. Và những loại thuốc này có thể dùng sau khi tiếp xúc với thực phẩm gây dị ứng để giúp giảm ngứa hoặc phát ban. Tuy nhiên, thuốc kháng histamin không dùng cho phản ứng dị ứng nghiêm trọng.

Còn đối với phản ứng dị ứng nghiêm trọng, người bệnh có thể cần tiêm khẩn cấp epinephrine và đi cấp cứu. Khi đó nhiều trường hợp bị dị ứng phải được điều trị với autoinjector epinephrine (EpiPen, Twinject, Auvi-Q). Và thiết bị này là sự kết hợp giữa ống tiêm và kim giấu được tiêm một liều duy nhất của thuốc khi ép vào đùi.

Bên cạnh đó, nếu bác sĩ đã kê đơn autoinjector epinephrine, hãy chắc chắn rằng bệnh nhân biết làm thế nào để sử dụng autoinjector. Ngoài ra, người thân của bệnh nhân phải biết làm thế nào để quản lý thuốc - nếu trong trường hợp sốc phản vệ khẩn cấp, họ có thể cứu sống bệnh nhân. Hơn nữa, bệnh nhân cần mang theo thiết bị này bên mình mọi lúc, đây có thể là một ý tưởng hay để giữ một autoinjector trong xe hoặc tại bàn làm việc.

Bệnh nhân cần chắc chắn thay thế epinephrine trước ngày hết hạn hoặc nếu thuốc không hoạt động hiệu quả.