Cây Ba Gạc
Ba gạc, Ba gạc vòng, Tích tiên - Rauvolfia verticillata (Lour.) Baill., thuộc họ Trúc đào - Apocynaceae.
Mô tả:
Cây nhỏ, cao 1-1.5m. Thân nhẵn, có những nốt sần nhỏ màu lục sau xám. Lá mọc vòng 3 có khi 4-5, phiến lá hình ngọn giáo, dài 4-16cm, rộng 1-3cm, gốc thuôn, chóp nhọn. Hoa nhỏ màu trắng, hình ống phình ở họng mọc thành xim dạng tán kép, dài 4-7cm. Quả đại xếp từng đôi, hình trứng, khi chín có màu đỏ tươi rồi chuyển sang tím đen.
Sinh thái:
Mọc trong rừng trường sinh, cây chịu sáng. Có thể trồng bằng hạt hay hom cành. Sau hai năm, đã có thu hoạch. Ra hoa tháng 3 và có quả vào tháng 5. Trồng ở đồng bằng, có khi hoa nở quanh năm.
Phân bố:
Lào Cai, Sơn La, Tuyên Quang, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Hà Nội, Hòa Bình, Hà Nam, Ninh Bình. Còn có ở Ấn Độ, Xri Lanca, Mianma, Nam Trung Quốc, Lào, Campuchia, Malaixia, Inđônêxia, Philippin.
Bộ phận dùng:
Rễ - Radix Rauvolfiae Verticillalae, thường có tên là La phu mộc - Lá cũng được dùng.
Ta thường thu hái rễ và cây mọc hoang, có thể đào quanh năm, nhưng tốt nhất vào mùa thu đông. Đào rễ về rửa sạch đất, phơi hay sấy khô.
Loại này đã được khai thác làm thuốc triệt để và liên tục từ nhiều năm nay nên hiện nay cây đã hiếm dần.
Thành phần hóa học:
Trong rễ, lá có alcaloid toàn phần là 0.9-12% (rễ) và 0.72- 1.69% (lá) trong đó chủ yếu là reserpin, rescinnamin, canescin, raunescin, serpentinin, rauvolfia A (C25H28N2O2).
Tính vị, tác dụng:
Rễ Ba gạc có vị đắng, tính hàn, hơi có độc, có tác dụng thanh nhiệt lương huyết, giải độc, giáng áp. Nước sắc Ba gạc có tác dụng làm giảm huyết áp có nguồn gốc trung ương, làm tim đập chậm, lại có tác dụng an thần và gây ngủ.
Công dụng:
Được dùng trị huyết áp cao đau đầu, mất ngủ, choáng váng, đòn ngã, dao chém, sởi, ngoại cảm thấp nhiệt, động kinh, rắn cắn, ghẻ lở.
Hiện nay ta chế thuốc dưới dạng cao lỏng, chứa 1,5% alcaloid toàn phần, 1g cao bằng 1g vỏ rễ để chữa cao huyết áp và làm thuốc an thần. Liều dùng trung bình của cao lỏng là 30 giọt mỗi ngày, có thể tăng lên 45-60 giọt. Thời gian điều trị có thể kéo dài nhưng thường sau 10-15 ngày cần nghỉ.