Các nhà nghiên cứu phát hiện ra protein men răng có trong mắt ở các bệnh nhân mắc AMD thể khô.

- Theo một nghiên cứu, tìm hiểu của những nhà nghiên cứu thuộc Viện mắt quốc gia (NEI), có một loại protein thường tích lũy canxi khoáng trong men răng, protein này cũng có thể là nguyên nhân gây ra sự tích tụ canxi phía sau mắt ở những người bị thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (AMD).  Protein này còn gọi là amelotin, có thể trở thành phương pháp điều trị cần hướng đến đối với bệnh mù. Những phát hiện mới đã được công bố trên tạp chí Translational Research. Viện mắt quốc gia là một phần của Viện y tế quốc gia. 

- “Sử dụng mô hình nuôi cấy tế bào đơn giản với các tế bào biểu mô sắc tố võng mạc, chúng tôi có thể chứng minh rằng amelotin sẽ hoạt động trong một trạng thái căng thẳng nhất định và do đó hình thành sự tích tụ canxi, điều này cũng xảy ra ở xương và răng. Khi chúng tôi nghiên cứu mắt của người hiến tặng mắc chứng AMD thể khô, chúng tôi phát hiện điều tương tự,” tiến sĩ

Graeme Wistow

, trưởng bộ phận cấu trúc phân tử và bộ gen chức năng của Viện mắt quốc gia, đồng thời cũng là tác giả chính của báo cáo nghiên cứu cho biết.

- Có hai dạng bệnh AMD – thể ướt và thể khô. Mặc dù có những phương pháp điều trị có thể ức chế sự phát triển của AMD thể ướt, nhưng hiện tại không có phương pháp điều trị nào cho AMD thể khô (còn được gọi là thoái hóa điểm vàng). Đối với AMD thể khô, một số chất được tích tụ như cholesterol, lipid, protein và khoáng chất đọng ở sau mắt. Một trong số những chất tích tụ ấy được gọi là drusen mềm và có thành phần cụ thể, khác với những chất tích tụ được tìm thấy ở AMD thể ướt. Drusen hình thành dưới biểu mô sắc tố võng mạc (RPE) – một lớp tế bào vận chuyển các chất dinh dưỡng từ các mạch máu phía dưới để hỗ trợ các tế bào cảm quang ánh sáng của võng mạc bên trên chúng. Khi drusen phát triển, biểu mô sắc tố võng mạc và cuối cùng là các tế bào cảm quang đều sẽ chết đi, điều này dẫn đến sự mù lòa. Các tế bào cảm quang không thể phát triển trở lại, do đó sự mù lòa là vĩnh viễn.

- Gần đây, các nhà nghiên cứu tìm thấy một hợp chất khoáng có chứa canxi gọi là hydroxyapatite (HAP) trong các chất tích tụ ở bệnh AMD thể khô. HAP là thành phần chính của men răng và xương. Những quả bóng nhỏ HAP chứa đầy cholesterol được gọi là quả cầu, chỉ được tìm thấy trong drusen ở những người mắc AMD thể khô, chúng không tồn tại ở những người mắc AMD thể ướt hay những người không mắc AMD.

- Trong nghiên cứu lần này, nhóm của

Wistow

đã phát hiện ra rằng nếu họ không chăm sóc các tế bào RPE được nuôi cấy ở transwells (một hệ thống nuôi cấy tế bào) trong 9 ngày, các tế bào sẽ bắt đầu đọng lại HAP. Họ xác định được protein amelotin, được mã hóa bởi gen AMTN, bị biến đổi mạnh sau khi không được chăm sóc và protein này cũng chính là nguyên nhân cho cho sự ngấm khoáng HAP trong mô hình nuôi cấy tế bào. Chặn con đường này lại trong dòng tế bào RPE cũng đồng nghĩa với việc ngăn chặn sự hình thành các chất tích tụ giống như drusen.

- Để xác minh rằng mô hình nuôi cấy tế bào của họ đại diện cho các nghiên cứu về AMD thể khô, các nhà nghiên cứu đã kiểm tra mắt của người mắc AMD thể khô, AMD thể ướt hoặc không mắc AMD. Họ chỉ tìm thấy HAP và protein amelotin trong mắt của người mắc AMD thể khô, các trường hợp còn lại không có. Mặc dù amelotin chủ yếu xuất hiện ở những khu vực drusen mềm với trữ lượng HAP cao,  protein này đôi khi cũng được tìm thấy ở những khu vực nhiễm bệnh AMD thể khô nhưng không có drusen.

- Tiến sĩ

Dinusha Rajapakse

, tác giả đầu tiên của báo cáo nghiên cứu cho biết: “Trước khi nghiên cứu này được thực hiện, không ai thực sự biết hydroxyapatite được tích lũy trong drusen ở AMD thể khô như thế nào. Tìm thấy protein đặc hiệu chỉ có ở răng xuất hiện trong mắt, protein này cũng cũng liên quan đến sự tích tụ, lắng đọng hydroxyapatite, đây quả là một sự bất ngờ.”

- Lý do vì sao các tế bào RPE trong AMD thể khô lại tích tụ những quả cầu HAP vẫn là một điều bí ẩn, nhưng

Wistow

cho rằng đó có thể là một cơ chế bảo vệ vận hành bị sai lệch. Theo ông, có thể là các protein, lipid và khoáng chất này có khả năng giúp các tế bào RPE bị tổn thương chặn sự phát triển của các mạch máu vào võng mạc, nhưng vấn đề đặt ra là đây là một trong những đặc điểm, chức năng quan trọng chỉ có ở AMD thể ướt. Nhưng khi sự tích tụ khoáng chất trở nên quá lớn, chúng cũng có thể ngăn chặn dòng chảy các chất dinh dưỡng đến RPE và các tế bào cảm quang, điều này khiến cho các tế bào võng mạc chết đi.

-

Wistow

cho biết: “Xét về mặt cơ học, amelotin đóng vai trò là một nhân tố chính trong sự hình thành các khối cầu hydroxyapatite rất đặc biệt này. Đó là những gì protein này đã làm ở răng, nhưng đây là phía sau của mắt. Theo quy luật tự nhiên, bạn có thể thấy sự xuất hiện ngày một nhiều của các loại thuốc đặc biệt ngăn chặn sự hoạt động của amelotin trong mắt và điều này có thể ức chế sự tiến triển của bệnh. Tuy nhiên chúng ta không thể chắc được kết quả cho đến khi sử dụng chúng”.

- Thử nghiệm liệu pháp chữa trị AMD thể khô trên động vật là một điều rất cần thiết. Dựa trên những phát hiện từ nghiên cứu này,

Wistow

và nhóm của ông đang phát triển một mô hình chuột thí nghiệm phục vụ cho việc nghiên cứu điều trị bệnh. Ngoài ra,

Wistow

tin rằng mô hình nuôi cấy tế bào của mình (mô hình mô phỏng các đặc điểm của bệnh AMD thể khô) có thể giúp ích cho việc sàng lọc thuốc có lượng chất cao nhằm tìm ra các phân tử có khả năng làm chậm hoặc ngăn chặn sự phát triển của drusen mềm.