Các nguyên nhân ung thư và cách phòng ngừa (Phần 1)

Số trường hợp bị ung thư mới tại Hoa Kỳ tăng mỗi năm. Mọi lứa tuổi đều có thể bị ung thư, nhưng lứa tuổi trung niên và người già thường bị hơn người trẻ ở hầu hết các loại ung thư. Ung thư da là loại ung thư phổ biến nhất ở cả nam và nữ. Loại ung thư phổ biến thứ hai ở nam giới là ung thư tuyến tiền liệt, còn ở phụ nữ là ung thư vú, ung thư cổ tử cung. Tuy nhiên, ung thư phổi là nguyên nhân ung thư gây tử vong hàng đầu ở cả nam và nữ tại Hoa Kỳ. Ung thư não và bệnh bạch cầu (ung thư máu) là các ung thư thường gặp ở trẻ em và người trẻ.

Càng biết nhiều về các nguyên nhân gây ung thư, chúng ta càng có nhiều cơ hội ngăn chặn. Các nhà khoa học nghiên cứu các dạng ung thư trong cộng đồng tìm kiếm những yếu tố tác động đến nguy cơ phát triển bệnh. Trong phòng thí nghiệm, họ đã khám phá ra những nguyên nhân có thể gây ung thư và thử xác định những điều thực sự xảy đến khi những tế bào bình thường biến thành ung thư.

Những hiểu biết về ung thư của chúng ta ngày nay không hoàn chỉnh, nhưng rõ ràng rằng chấn thương như va chạm hay bầm tím không gây ra ung thư. Và dù rằng nhiễm vài loại virus có thể làm tăng nguy cơ mắc vài loại ung thư nhưng ung thư không lây. Không người ai có thể bị ‘nhiễm’ ung thư từ người khác.

Ung thư phát triển từ từ, là kết quả của nhiều yếu tố phức tạp kết hợp liên quan đến môi trường, lối sống và di truyền. Các nhà khoa học đã xác định nhiều yếu tố nguy cơ làm tăng nguy cơ bị ung thư. Trong đó khoảng 80% ung thư của tất cả các loại có liên quan đến sử dụng thuốc lá, ăn uống hay một số ít hơn là tiếp xúc với phóng xạ hay các tác nhân gây sinh ung trong môi trường và nơi làm việc. Một số người nhạy cảm với các tác nhân gây ung thư hơn người khác.

Những nguy cơ này có thể ngăn ngừa được. Những nguyên nhân khác như di truyền thì không thể tránh khỏi. Cảnh giác với những nguyên nhân ấy rất hữu ích, tuy nhiên cũng cần nhớ rằng không phải mọi người có một yếu tố nguy cơ ung thư nào đó đều có thể phát triển thành ung thư. Thực tế, điều này hầu như không xảy ra. Những người có yếu tố nguy cơ có thể bảo vệ chính mình bằng cách tránh những yếu tố nguy cơ khi có thể và kiểm tra súc khoẻ định kỳ, để nếu ung thư xuất hiện thì cũng được phát hiện sớm.

Sau đây là vài yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng ung thư đã biết:

Thuốc lá

Thuốc lá gây ung thư. Thực tế, hút thuốc, sử dụng thuốc lá không khói, và ở trong môi trường tiếp xúc với thuốc lá thường xuyên dù không hút thuốc thực sự cũng là nguyên nhân gây tử vong ở 1/3 bệnh nhân ung thư tại Hoa Kỳ mỗi năm. Hút thuốc là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu có thể tránh được tại nước này.

Người ta tính rằng hút thuốc gây tử vong hơn 85% mọi loại ung thư phổi. Nguy cơ mắc ung thư phổi tuỳ thuộc số lượng và loại thuốc hút, thời gian hút thuốc. Nói chung, người hút một gói mỗi ngày có khả năng mắc ung thư phổi gấp 10 lần người không hút. Người hút thuốc cũng có khả năng phát triển vài loại ung thư khác hơn người không hút thuốc (như ung thư miệng thanh quản, thực quản, tuỵ, bàng quang, thận, cổ tử cung). Nguy cơ ung thư bắt đầu giảm khi ngừng hút thuốc, và tiếp tục giảm dần sau mỗi năm ngưng hút.

Sử dụng thuốc lá không khói (nhai và ngửi thuốc lá) gây nên ung thư miệng và họng. Các tình trạng tiền ung, hay những thay đổi mô có thể dẫn đến ung thư. Những thay đổi này bắt đầu mất dần sau khi ngừng sử dụng thuốc lá không khói.

Tiếp xúc với môi trường hút thuốc lá cũng được gọi là hút thuốc thụ động, làm tăng nguy cơ ung thư phổi cho người không hút thuốc. Nguy cơ này lên đến 30% hay cao hơn cho người phối ngẫu (chồng hay vợ) của người hút thuốc. Hút thuốc thụ động gây nên 3000 ca ung thư phổi tử vong tại Hoa Kỳ mỗi năm.

Nếu bạn đang sử dụng bất kỳ loại thuốc lá nào và cần giúp bỏ thuốc, hãy nói chuyện với bác sĩ hay nha sĩ của mình, hoặc tham gia các nhóm cai thuốc được các bệnh viện địa phương hay các tổ chức tự nguyện hỗ trợ.

Chế độ ăn

Lựa chọn thức ăn có thể ảnh hưởng đến khả năng hình thành ung thư của bạn. Có bằng chứng chỉ ra mối liên hệ giữa chế độ ăn nhiều mỡ và một số loại ung thư, như ung thư vú, đại tràng, tử cung, và tuyến tiền liệt. Quá cân nhiều có liên quan đến tăng tỉ lệ ung thư tuyến tiền liệt, tụy, tử cung, đại tràng, buồng trứng, và ung thư vú ở phụ nữ lớn tuối. Nói cách khác, các nghiên cứu cho thấy rằng thức ăn chứa xơ và một số chất dinh dưỡng nhất định giúp bảo vệ chúng ta khỏi vài loại ung thư.

Bạn có thể giảm nguy cơ ung thư bằng lựa chọn vài thức ăn đơn giản, cố gắng có một chế độ ăn đa dạng, cân đối gồm nhiều loại thức ăn giàu chất xơ, vitamine, khoáng chất. Đồng thời, hãy giảm các thức ăn béo. Bạn nên ăn năm suất trái cây và rau mỗi ngày, nên chọn nhiều bánh mì toàn bằng gạo và ngũ cốc hơn, giảm trứng, thịt nhiều mỡ, các sản phẩm bơ sữa nhiều chất béo (như sữa nguyên chất, bơ, và nhất là pho mát), dầu dấm (trộn rau), margarine, dầu ăn.

Rượu 

Uống rượu lượng nhiều làm tăng nguy cơ ung thư miệng, họng, thực quản và khí quản. (Người hút thuốc và uống rượu có nguy cơ mắc các ung thư này đặc biệt cao ). Rượu có thể phá huỷ gan và tăng nguy cơ ung thư gan. Vài nghiên cứu cho rằng uống rượu cũng làm tăng nguy cơ ung thư vú. Nếu bạn có uống thì hãy điều độ, không hơn một hay hai cốc mỗi ngày.