Bệnh Tâm Thần Phân Liệt
Bệnh tâm thần phân liệt là gì?
Tâm thần phân liệt (tên tiếng Anh là Schizophrenia) được mô tả là một sự rối loạn tâm thần nghiêm trọng khiến người bệnh nhìn thực tế một cách bất thường. Tâm thần phân liệt dẫn tới một loạt hậu quả bao gồm ảo giác, ảo tưởng, rối loạn tư duy - hành vi, dẫn tới suy yếu và có thể dần vô hiệu hóa những hoạt động bình thường. Bệnh tâm thần phân liệt là một bệnh mãn tính, cần phải điều trị suốt đời.
Nguyên nhân gây ra bệnh tâm thần phân liệt là gì?
Hiện nay căn bệnh trên vẫn chưa tìm được nguyên nhân chính xác, nhưng các nhà nghiên cứu cho rằng đó là sự kết hợp của yếu tố di truyền, môi trường và cấu trúc não bộ. Ngoài ra sự rối loạn bài tiết và điều hòa các chất dẫn truyền thần kinh cũng có thể góp phần dẫn đến bệnh. Các nhà thần kinh học đã thấy được sự khác biệt trong cấu trúc não và hệ thần kinh trung ương của những người bệnh. Dù không chắc chắn về tầm quan trọng của những khác biệt này, nhưng đã cho thấy Tâm thần phân liệt là bệnh về não.
Ngoài ra các yếu tố sau đây cũng có thể là 1 phần nguyên nhân dù chưa được xác định rõ nhưng cũng làm tăng nguy cơ mắc căn bệnh bao gồm:
- Tiền sử gia đình có người mắc bệnh tâm thần phân liệt.
- Kích hoạt hệ thống miễn dịch, chẳng hạn như do viêm hoặc các bệnh tự miễn.
- Người cha lớn tuổi.
- Một số biến chứng khi mang thai và sinh đẻ, chẳng hạn như suy dinh dưỡng hoặc tiếp xúc với độc tố hoặc vi rút có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ.
- Dùng các loại thuốc liên quan đến an thần - thần kinh trong thời niên thiếu và tuổi trưởng thành.
Triệu chứng dễ nhận thấy ở bệnh tâm thần phân liệt là gì?
Người bị bệnh Tâm thần phân liệt thường gặp nhiều vấn đề về tư duy (nhận thức), hành vi hay tình cảm. Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh rất đa dạng, nhưng nhìn chung thường có triệu chứng ảo tưởng, ảo giác hoặc rối loạn tư duy, và hành vi vô tổ chức:
- Ảo tưởng:
Luôn nghĩ rằng bản thân đang bị hãm hại, ai đó đang chỉ trích, công kích, nghĩ bản thân có năng lực đặc biệt hoặc nổi tiếng và hay nhầm tưởng người khác có tình cảm với người bệnh hay một thảm hoạ lớn sắp xảy ra. Ảo tưởng thường gặp ở hầu hết người bệnh.
- Ảo giác:
Thường liên quan đến nhìn thấy hoặc nghe những thứ không tồn tại. Ảo giác có thể xảy ra ở bất kỳ giác quan nào và người bệnh thường nghe thấy tiếng nói lạ là ảo giác thường gặp nhất (ảo giác thị giác).
- Rối loạn tư duy:
Là hệ quả từ sự rối loạn ngôn ngữ. Rối loạn ngôn ngữ làm giảm sút hiệu quả giao tiếp vì câu trả lời của người bệnh chỉ đáp ứng được một phần hoặc hoàn toàn không liên quan gì đến câu hỏi của người xung qunanh. Ngoài ra, bệnh nhân có thể nói những câu được tổ hợp từ những từ vô nghĩa mà không hề giải thích được, tuy nhiên trường hợp này ít gặp hơn.
- Hành vi vô tổ chức:
Biểu hiện bằng nhiều cách và nhiều mức độ, từ ngây thơ trẻ con đến kích động khó lường. Những hành vi này không có mục tiêu cụ thể, vì vậy rất khó đoán. Hành vi có thể bao gồm kháng cự, chống đối, hay làm những hành động kỳ quặc, thiếu tương tác với môi trường xung quanh, hoặc vận động vô ích quá mức.
- Triệu chứng tiêu cực:
Đề cập đến việc giảm hoặc thiếu khả năng hoạt động bình thường như người bệnh có thể bỏ bê vệ sinh cá nhân hoặc thiếu biểu lộ cảm xúc. Ngoài ra, người bệnh có thể mất hứng thú trong sinh hoạt hàng ngày, tách biệt khỏi xã hội hay thiếu khả năng cảm nhận niềm vui.
Ở nam giới, các triệu chứng bệnh thường biểu hiện từ sớm đến giữa những năm 20 tuổi. Ở nữ, các triệu chứng thường biểu hiện trễ hơn vào cuối 20 tuổi. Trẻ em sẽ ít mắc bệnh Tâm thần phân liệt và đối với những người trên 45 tuổi sẽ hiếm mắc bệnh.
Lưu ý rằng: Các triệu chứng có thể đa dạng và nặng dần theo thời gian. Một số triệu chứng có thể thuyên giảm, tuy nhiên một số khác có thể luôn hiện diện và không thay đổi.
Ngoài ra, các triệu chứng xảy ra ở trẻ vị thành niên thường tương tự như ở người lớn, nhưng có thể khó nhận ra hơn do một số triệu chứng bệnh ở thanh thiếu niên có nét tương đồng với rối loạn tâm sinh lý tuổi dậy thì, như:
- Xa lánh bạn bè và gia đình.
- Không quan tâm hoạt động ở trường.
- Khó ngủ.
- Khó chịu hoặc tâm trạng chán nản.
- Thiếu động lực.
- Ít ảo tưởng hơn.
- Ảo giác thị giác nhiều hơn.
Cách điều trị bệnh Tâm thần phân liệt như thế nào?
Bệnh Tâm thần phân liệt cần được điều trị suốt đời, ngay cả khi các triệu chứng đã cải thiện. Hiện nay các phương pháp điều trị bệnh Tâm thần phân liệt chủ yếu là: Điều trị bằng thuốc và các biện pháp tâm lý xã hội, tuy nhiên với một số trường hợp bác sĩ sẽ yêu cầu cần phải nhập viện.
Phương pháp dùng thuốc
- Thuốc là nền tảng của điều trị bệnh Tâm thần phân liệt và thuốc chống loạn thần là những loại thuốc thông dụng nhất giúp kiểm soát các triệu chứng bằng cách điều hòa chất dẫn truyền thần kinh.
- Mục tiêu điều trị bằng thuốc chống loạn thần là để kiểm soát hiệu quả các dấu hiệu và triệu chứng ở liều thấp nhất có thể. Bác sĩ tâm thần có thể phối hợp nhiều thuốc với liều lượng khác nhau tùy theo giai đoạn bệnh của mỗi bệnh nhân và cần một thời gian để đạt được kết quả mong muốn. Các thuốc khác cũng có thể được dùng, như thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc an thần. Sẽ mất nhiều tuần để nhận thấy sự cải thiện.
Lưu ý: Người bệnh cần lưu ý rằng thuốc trị bệnh Tâm thần phân liệt thường có nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng trên hệ thần kinh. Vì thế người bệnh nên nhờ bác sĩ tư vấn về những lợi ích và tác dụng phụ của bất kỳ loại thuốc được kê toa và cần báo ngay với bác sĩ khi có các triệu chứng của bệnh.
Phương pháp tâm lý xã hội
- Mặc dù thuốc là nền tảng của điều trị căn bệnh trên nhưng điều trị tâm lý xã hội cũng rất quan trọng. Phương pháp này bao gồm:
- Điều trị cá nhân: Liệu pháp tâm lý giúp bình thường hóa mô hình tư duy. Đồng thời, học cách đối phó với căng thẳng và xác định dấu hiệu cảnh báo sớm về tái phát có thể giúp những người tâm thần phân liệt kiểm soát bệnh tật.
- Đào tạo kỹ năng xã hội: Tập trung vào cải thiện giao tiếp, tương tác xã hội và nâng cao khả năng tham gia vào các hoạt động thường ngày.
- Liệu pháp gia đình: Hỗ trợ và giáo dục cho các gia đình đối phó với tâm thần phân liệt.
- Dạy nghề và hỗ trợ việc làm: Hỗ trợ những người mắc bệnh tâm thần phân liệt tìm việc làm.
- Hầu hết những người bị bệnh Tâm thần phân liệt cần được hỗ trợ trong sinh hoạt hằng ngày. Với cách điều trị thích hợp, hầu hết những người mác phải căn bệnh trên đều có thể kiểm soát được sau thời gian dài điều trị .