Bệnh đau dạ dày tổng hợp
I. Đặc điểm của bệnh
Đau dạ dày chứng tổng hợp (Irritable Bowel syndrome, IBS) là một loại biểu hiện rối loạn chức năng vị tràng đạo. Là chứng bệnh mang tính chức năng điển hình nhất và thường gặp nhất của vị tràng đạo (đường ruột dạ dày). Biểu hiện lâm sàng là đau bụng, chướng bụng, đi đại tiện theo thói quen và duy trì tồn tại sự khác thường dạng tính đại tiện, hoặc một số triệu chứng phát tác đứt quãng. Trước đây, người ta gọi bệnh này là viêm kết tràng mang tính quá mẫn cảm, viêm kết tràng mang tính co giật, viêm kết tràng mang tính dịch dính, kết tràng dị kích tổng hợp chứng... Người bệnh viêm kết tràng thường bị rối loạn chức năng đường ruột dạ dày. Ở bệnh lý, phương diện phẫu thuật học chưa phát hiện bệnh lý biến đổi mang tính khí chất.
Đặc trưng của bệnh này là tính dễ kích động của ruột, sự xuất hiện hoặc tính trầm trọng của bệnh có liên quan tới nguyên nhân tinh thần hoặc trạng thái kích ứng. Người bệnh thường biểu hiện mệt mỏi, đau đầu, sợ hãi, đi tiểu tiện nhiều lần, hô hấp khó khăn.... ớ các nước phương Tây, số người bị mắc chứng viêm dạ dày tính tổng hợp chiếm 50% trong các loại bệnh về dạ dày. Những người tuổi từ 20 - 50 mắc bệnh này nhiều, rất ít những người già mới mắc bệnh này lần đầu. Nữ giới mắc nhiều hơn nam giới, tỷ lệ là 2 - 5:1. Người la thường cho rằng, tỷ lệ phát bệnh không liên quan đến yếu tố di truyền, nhưng có điều tra cho biết, tỷ lệ phát bệnh của người da trắng gấp 5, ba lần so với người da đen. Tỷ lệ phát bệnh ở Trung Quốc tương đương với các nước khác ở phương Tây, nhưng hiện nay vẫn chưa có thống kê chính xác.
Bệnh đau dạ dày chứng tổng hợp thuộc về phạm trù Đông y học như: bụng đau, bí tiện, tiêu chảy...
II. Nguyên nhân gây bệnh
* Theo Tây y
Tây y học cho rằng, nguyên nhân bệnh này thường không rõ, nhân tố tinh thần và nhân tố ẩm thực có thể là hai nhân tô lớn nhất gây nên bệnh.
+ Nhân tố tinh thần: Là một trong những nguyên nhân quan trọng nhất gây nên bệnh đau dạ dày chứng tổng hợp. Sự vận động của vị tràng chịu sự ảnh hưởng của yếu tố tâm lý. linh thần. Tâm lý kích động có thể dẫn đến rối loạn điều tiết thần kinh của trực tràng và não, gây cản trở chức năng đường ruột, dạ dày, mà bệnh ticing có thể chữa trị dần dần thông qua lâm lý, hành vi.
Trên lâm sàng, ít người bệnh đau dạ dày chứng tổng hợp có trở ngại về tâm lý hoặc bệnh trạng về tinh thần. Điều tra cho thấy: Có đến 54% những người mắc bệnh này từng bị bệnh thần kinh. Người mắc bệnh này trong thời gian ngắn, rất ít người có chứng bệnh tâm thần, dự đoán bệnh tình tốt; còn những người mắc bệnh về thần kinh, thì chứng bệnh này sẽ kéo dài.
+ Nguyên nhân về dinh dưỡng: Đây không phải là nguyên nhân chính gây bệnh đau dạ dày chứng tổng hợp. Nhưng sau khi người bệnh ăn thức ăn vào thì lại gây ra bệnh hoặc làm cho bệnh càng nặng thêm. Có thể người bệnh không chịu được những loại thức ăn này hoặc dị ứng với nó. Biểu hiện là bụng đau, đi tả; nếu hạn chế ăn những thức ăn này thì bệnh sẽ đỡ ở một mức độ nhất định.
Ngoài ra, bệnh đau dạ dày chứng tổng hợp còn có khuynh hướng ảnh hưởng do di truyền. Nhưng hiện nay di truyền học vẫn chưa có chứng cứ rõ ràng đế chứng minh rằng, nhân tố di truyền có liên quan đến bệnh này. Một số loại thuốc như thuốc tả, acid nitric, dầu cam, chất kháng sinh... có thể sẽ xúc tiến bệnh viêm dạ dày chứng tổng hợp chứng phát sinh và phát triển. Một số ít người bệnh dạ dày mang tính khí thất thường. Sau khi khỏi sẽ để lại di chứng rối loạn chức năng dạ dày, có thể do những bệnh này làm thay đổi tính phản ứng của ruột, nó gây ra hoặc làm cho bệnh càng nặng thêm. Theo nghiên cứu mới nhất gần đây cho rằng, bệnh này có khả năng liên quan đến việc chi phối thần kinh mang tính nguyên biến của vận động trực tràng. Bệnh lý cơ bản của bệnh này là các nguyên nhàn từ phản ứng cao của kích thích mang tính bệnh lý hoặc nhiều loại tính sinh lý, bao gồm sự thay đổi của vị tràng động lực học, nội tạng cảm thấy khác thường và kết tràng bài tiết dịch dính tăng...
* Theo Đông y
Đông y cho rằng, nguyên nhân của bệnh này nhân tố tinh thần mất cân bằng, tâm tư mệt mỏi, buồn đau giận hờn quá độ, dẫn đến rối loạn gan, khí không thông, thậm chí khí tụ, máu đọng, mạch lạc không thông mà đau bụng. Gan khí ức kết, chặn tỳ phạm vi, tỳ vị vận hóa bất thường, có thể thấy đi tả. Thấp tà uẩn kết tràng đạo, thường thấy có biểu hiện là đi đại tiện dạng dịch dính. Khí bị ứ đọng, không lưu thông, đường ruột thông tắc thất thường, mất đi chức năng vốn có, thường thấy có biểu hiện là bị táo bón, bí đại tiện. Tỳ chủ vận hóa, tâm tư mệt mỏi rất ảnh hưởng tới tì.
Tỳ vị bị tổn thương, vận hóa rất yếu, thuỷ cốc biến thành "thấp" "trệ", thế là hỗn tạp, dẫn đến đi lả; hoặc tỳ hư huyết thiếu, không thể làm trơn đại tràng, dẫn đến bí đại tiện. Nếu ăn những đồ mỡ và cay, vị tràng tích nhiệt, thương tân hóa táo, ruột mất đi độ thấm trơn, phú hành bất thông thì dễ mắc phải bí đái tiện. Gan tì không điều hòa, lên xuống thất thường, đại tràng mất đi chỉ đạo, do đó mà bị cả tiêu chảy lẫn bí đại tiện. Bệnh này, đầu tiên là bị bệnh về tỳ, can trong thời gian dài, sau đó thì tỳ hư cập thận; tỳ thận dương hư, tạng phủ mất đi ẩm dưỡng, dẫn đến bệnh tình kéo dài và khó khỏi.
Nói tóm lại, bệnh này có liên quan đến ba tạng là: can, tỳ, thận và nguyên nhân bệnh chủ yếu là can khí ức kết.