Bệnh Ảo Giác
Bệnh ảo giác là gì?
Ảo giác là một triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt thể hoang tưởng (paranoid). Bệnh xảy ra khi các giác quan bị rối loạn, người bệnh tưởng như mình nghe thấy, nhìn thấy, cảm thấy những việc mà thực tế lại không có thật. Theo thống kê, trên thế giới tỷ lệ dân số mắc bệnh này là 1%.
Các loại ảo giác thường gặp:
1. Ảo thanh
- Đây là loại ảo giác thường gặp nhất. Đôi khi chỉ là nghe thấy những tiếng động thô sơ như tiếng chuông, tiếng súng nổ, tiếng còi ô tô,... Nhưng thường thấy nhất vẫn là nghe thấy những tiếng nói như tiếng người nói chuyện. Nội dung của những tiếng nói trên có thể là chế nhạo, cảnh cáo, đe dọa, bình phẩm, phê bình, chửi rủa, ra lệnh... mà người bệnh bị ảo tưởng như đang nói chuyện với một ai đó có thể là đàn ông hoặc đàn bà và cũng có thể là trò chuyện với chính bản thân.
2. Ảo thị
- Nội dung của ảo thị rất đa dạng như thấy những hình ảnh về người, động vật, đồ vật hay ma quỷ. Ảo thị có thể sinh động hay bất động, nội dung của ảo thị có thể thay đổi hoặc không thay đổi. Ảo thị có thể là một hình ảnh đơn độc, một bộ phận của cơ thể (một con mắt, một cái tai), một đám đông người, một đàn thú dữ, một đàn sâu bọ... và có thể là ảo thị tự thấy mình. Kích thước của ảo thị có thể giống tự nhiên, cũng có thể lớn hơn hoặc nhỏ hơn. Ảo thị có thể cùng xuất hiện với ảo thanh.
- Ảo thị thường xuất hiện khi quá trình tri giác bị trở ngại như rối loạn ý thức (mê sảng, mê mộng), khi quá mệt mỏi, hoảng hốt, hay khi điều kiện ánh sáng thiếu (đêm tối, hoàng hôn). Thái độ của người bệnh trước ảo thị cũng khác nhau, có người thích thú, có người sợ hãi, có người kích động,...
3. Ảo giác xúc giác
- Khi có ảo giác này, người bệnh sẽ cảm thấy như bị điện giật, tê, lạnh hoặc nóng bỏng, có vật bò dưới da,... Loại ảo giác này có thể xuất hiện từng lúc hay thường xuyên, thường xuất hiện cùng ảo thị.
4. Ảo khứu giác và vị giác
- Hai loại ảo giác này thường xuất hiện cùng nhau và đi kèm với hoang tưởng.
- Ảo khứu giác: người bệnh thường bị ảo tưởng và ngửi thấy nhiều mùi khó chịu như mùi trứng thối, mùi cao su cháy, mùi tóc cháy, mùi xăng ngột ngạt...
- Ảo vị: người bệnh cảm thấy một vị vốn không có trong thức ăn, nước uống như đắng, chua, cay...
5. Ảo giác nội tạng và ảo giác về sơ đồ cơ thể
- Khi có loại ảo giác này thì người bệnh thường cảm thấy rõ ràng trong người luôn tồn tại những dị vật, những sinh vật nằm yên hay động đậy như đỉa trong tai, rắn trong bụng, ếch trong dạ dày, nước chảy trong đầu, điện giật trong tim, tay chân biến đổi, ma quỷ nhập trong người, bị sờ mó có hay bị hiếp dâm...
6. Ảo giác lúc nữa thức lúc nữa ngủ
- Là những hình ảnh phát sinh không theo ý muốn trước lúc ngủ, khi nhắm mắt hay ở chỗ tối. Hình ảnh ảo giác rất đa dạng, kỳ quái và khác xa những đối tượng thực tế.
7. Các ảo giác đặc biệt (ảo thanh cơ năng)
- Ảo thanh xuất hiện khi có một kích thích có thực bên ngoài. Khi kích thích này kết thúc thì ảo thanh này cũng chấm dứt.
Nguyên nhân gây ra bệnh ảo giác
1. Tâm thần phân liệt
- Tâm thần phân liệt là một bệnh tâm thần mãn tính vô cùng nghiêm trọng khiến bệnh nhân gặp khó khăn trong việc phân biệt giữa thực tại và tưởng tượng. Một trong những triệu chứng phổ biến nhất của bệnh tâm thần phân liệt là ảo giác thị giác.
2. Mê sảng
- Mê sảng là tình trạng khi một cá nhân bị rối loạn tâm thần đột ngột và nghiêm trọng dẫn đến sự nhầm lẫn. Nó khiến người bệnh có cảm giác bị mất phương hướng và xuất hiện ảo giác. Thường thì triệu chứng thường xảy ra trong cơn mê sảng như bồn chồn, khó nói, không hiểu được lời nói... Nguyên nhân của tình trạng mê sảng có thể là do uống quá nhiều rượu, dùng ma túy, hoặc các rối loạn điện giải khác.
3. Sa sút trí tuệ
- Sa sút trí tuệ là tình trạng suy giảm bộ nhớ và nhận thức, ảnh hưởng đến hành động, ngôn ngữ của bệnh nhân và gây ra vấn đề về ảo giác. Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, có tới 20% người bị sa sút trị tuệ gặp phải tình trạng ảo giác thị giác.
4. Động kinh
- Các bác sỹ đã quan sát thấy rằng, ảo giác thị giác gây ra bởi cơn động kinh thường là các dạng đốm màu sáng nhỏ hoặc các hình dạng đèn flash. Bệnh nhân động kinh thường bị co giật và không kiểm soát được. Nguyên nhân của cơn động kinh có thể là do khối u não, bệnh tim, đột quỵ, tăng huyết áp và rắn cắn.
5. Đau nửa đầu
- Những người bị đau nửa đầu thường xuyên cũng thường gặp phải ảo giác. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, ảo giác là một triệu chứng khá phổ biến của bệnh đau nửa đầu. Người bệnh thường nhìn thấy một ánh sáng nhấp nháy trong một số trường hợp người bệnh cũng có thể thấy đốm sáng nhiều màu sắc.
6. Rối loạn giấc ngủ
- Những người thường gặp phải các triệu chứng như rối loạn giấc ngủ hay mất ngủ, buồn ngủ ban ngày, hoặc các rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo âu... có nhiều khả năng bị ảo giác. Gần 37% số bệnh nhân bị ảo giác trước khi họ sắp phải thức dậy sau giấc ngủ sâu và những ảo giác sẽ có vẻ giống như một giấc mơ.
7. Bệnh Parkinson
- Khoảng 50% bệnh nhân sống chung với bệnh Parkinson cũng thường bị ảo giác, họ thường gặp phải như nhìn thấy một người, động vật, hoặc thậm chí một số đối tượng chỉ tồn tại trong tâm trí của họ.
8. Các khối u
- Các khối u ảnh hưởng đến thần kinh thị giác và gây ra ảo giác thị giác. Một nghiên cứu đã cho thấy rằng, 13/59 bệnh nhân có khối u thùy thái dương thường gặp ảo giác thị giác. Một nghiên cứu khác cũng đã quan sát thấy rằng, gần 15% bệnh nhân có khối u não cũng thường xuyên gặp phải các ảo giác.
Triệu chứng thường thấy của bệnh ảo giác
- Bệnh nhân thường bị các rối loạn các chức năng cơ bản nhất, mất đi quyền làm chủ bản thân, cảm xúc và hành vi thầm kín nhất của người bình thường. Người bệnh có những ý nghĩ sai lầm nhưng lại tin rằng điều đó là có thật (hoang tưởng suy diễn).
- Tư duy vang thành tiếng (người bệnh thường nghĩ điều gì thì điều ấy xuất hiện thành tiếng nói nghe thấy trong đầu) và luôn nghĩ tư duy của mình bị người khác nhận biết hay bị đánh cắp (có ai lấy mất).
- Người bệnh cho rằng ý nghĩ, cảm xúc, hành vi của mình bị ai đó hay một sức mạnh nào đó tạo ra và điều khiển, họ bị chi phối và ở trạng thái hoàn toàn bị động.
- Hoang tưởng bị ai đó hãm hại, hoang tưởng ghen tuông, kèm theo những thái độ, hành vi dò xét, tránh móc.
- Người bệnh nghe thấy những lới nói mà trên thực tế không có (ảo giác thính giác hay ảo thanh đó đang bình luận, thảo luận với nhau về những hành vi, ý nghĩ của bệnh nhân, nguy hiểm hơn là họ có thể nghe thấy những lời lăng mạ, chửi bới hoặc thúc giục làm một việc cụ thể nào đó).
- Người bệnh có thể thay đổi hẳn nhân cách và tập tính cũ (từ phong nhã lịch thiệp trở thành người xấu tính, cục tính ăn mặc luộm thuộm cẩu thả).
Cách điều trị bệnh ảo giác
- Tư vấn tâm lý (tâm lý) là phương pháp điều trị chính cho bệnh hoang tưởng ảo giác. Một hình thức của tâm lý liệu pháp nhận thức hành vi được gọi là (CBT) có thể được điều trị hiệu quả nhất. Liệu pháp hành vi nhận thức có thể giúp nhận ra đồng thời ngăn chặn hành vi liên quan đến sự sự lo lắng, chẳng hạn như cơ quan giám sát liên tục cho các vấn đề. Đôi khi tư vấn có thể bao gồm liệu pháp tiếp xúc, trong đó trực tiếp đối đầu với nỗi lo sợ sức khỏe trong một môi trường an toàn và tìm hiểu các kỹ năng để đối phó với những cảm giác khó chịu.
- Cũng có thể sử dụng 1 số thuốc chống trầm cảm có thể mang đến những kết qủa có giá trị trong điều trị. Bác sĩ có thể kê toa thuốc khác nếu bệnh nhân có tình trạng xấu về tâm lý hoặc thể chất.
- Bên cạnh đó, sự chăm sóc của người thân và gia đình lúc này sẽ đóng vai trò rất quan trọng trong việc điều trị bệnh. Nên động viên họ tham gia các hoạt động văn hóa văn nghệ, sinh hoạt điều độ... giúp vực dậy tinh thần, ổn định tình trạng bệnh lý và cải thiện tình trạng ảo giác ở người bệnh.
Phòng chống bệnh ảo giác
Những biện pháp để phòng chống bệnh ảo giác bao gồm:
- Theo dõi những người có yếu tố di truyền để phát hiện sớm và điều trị.
- Kiên trì điều trị và tích cực chữa cho người bệnh.
- Tránh xung đột, mâu thuẫn gia đình.
- Tránh các mâu thuẫn tại nơi làm.
- An ủi những người có biểu hiện thất vọng, đau khổ.
- Hạn chế chất gây nghiện.
- Tập thể dục thường xuyên.
- Ăn uống lành mạnh và bổ dưỡng.
- Ngủ nhiều và nghỉ ngơi.